Kim Bu TARKEM? – Bölüm 4

İzmir’in kültürel mirasını koruma ve canlandırma iddiasıyla yola çıkan TARKEM, bugüne kadar birçok tartışmanın odak noktası haline geldi. TARKEM’in kuruluş süreci, projeleri ve bu projelerdeki kamu ve özel sektör iş birliği modeli, İzmir halkının aklında birçok soru işareti yaratmış durumda. Bugün, bu soruları daha da derinlemesine irdeleyerek, TARKEM’in projelerinde yer alan ve aynı zamanda belediyedeki görevlerini sürdüren danışmanların rolünü ve İzmir Büyükşehir Belediyesi ile TARKEM arasındaki ilişkiyi inceleyeceğiz.

1- Belediye Danışmanlarının TARKEM’deki Rolü: Siyaset ve Ticaret Birbirine mi Karıştı?

TARKEM’in kuruluşunda ve projelerinin yönetiminde etkili olan isimlerden biri, İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu’nun danışmanı Prof. Dr. İlhan Tekeli’dir. Tekeli, şehir planlama ve kentsel dönüşüm konularında önemli bir akademisyen olarak bilinse de, belediye danışmanı olarak TARKEM’in kuruluşuna öncülük etmesi, etik açıdan sorgulanması gereken ciddi soruları gündeme getiriyor. Sayın Prof. Dr. İlhan Tekeli Hoca için sanki İzmir’de bu alanda tek uzman, tek yetkili havası estirilmesi (kendisi ya da çevresince) İzmir akidemi camiasına ve İzmir’deki bilim insanlarımıza karşı saygıda bir kusur anlamına gelmiş olamaz mı? Bizzat İlhan Hoca’nın Ankara’dan geldiğinde ilk olarak yapması gereken İzmir’de bilimsel çalışma yapan uzmanlar ile bir araya gelmesi değil mi? İlhan Hoca meslektaşlarını ve uzman bilim insanlarımızı görmezden gelirse onu danışman olarak İzmir’e getiren siyasiler İzmir akademik camiasını ne kadar dikkate alır?
Bilim insanları siyasetçilere danışman olmayınca bilimsellikleri sorgulanıyor mu? Ticarette tekel ne kadar reddediliyor ise uzmanlık ve bilimsellikte de o kadar reddedilmeli değil mi? Bir kamu danışmanının, kamusal yetkisini kullanarak (Aziz Kocaoğlu’nun danışmanı olma konumunu) özel bir anonim şirketin projelerine liderlik etmesi ne kadar doğru? Bu durum, kamu kaynaklarının yönlendirilmesinde etik ilkelerle ne ölçüde bağdaşıyor?

Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin TARKEM’deki rolü, kamu güvenliği ve şeffaflık ilkeleri açısından birçok soruyu beraberinde getiriyor. Kamusal statüsünü kullanarak projelere öncülük eden bir danışmanın, kamu kaynaklarını ve belediye otoritesini özel bir şirketin hizmetine sunması, kamu yararına olan projelerin ticari çıkarlarla karışmasına yol açabilir. Peki, bu durumda, kamunun güvenliği ve şeffaflık ne ölçüde korunuyor?

Kamu İmkânlarının Özel Çıkarlar İçin Kullanımı

TARKEM, kamu ve özel sektör iş birliği modeli olarak lanse edilse de, projelerin finanse edilmesi ve uygulanması sırasında kamusal kaynakların kullanımı konusunda şeffaflık sağlanamıyor. Bu durum, “Kamu yararına mı hizmet ediliyor, yoksa özel çıkarlar mı gözetiliyor?” sorusunu gündeme getiriyor. Kamu parasının, anonim bir şirketin projelerinde kullanılması, etik ilkelerin ihlaline ve kamu güveninin zedelenmesine neden olabilir. İzmir halkı, kamu kaynaklarının özel bir yapının çıkarlarına hizmet edip etmediğini merak ediyor.

Tekelci Güç Kullanımı ve İlişkiler Ağı

Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin belediye danışmanı olarak sahip olduğu statüyü, belediye çalışanları, ilçe belediyeleri ve diğer kamu kurumları üzerinde baskı unsuru olarak kullanıp kullanmadığı önemli bir soru işaretidir. Eğer böyle bir güç kullanımı mevcutsa, TARKEM’in projelerinin kamu kurumları tarafından eleştirisiz kabul edilmesini ve projelerin daha geniş bir katılımla değerlendirilmemesini kolaylaştırıyor olabilir. Bu tür bir ilişkiler ağı, kamu yönetiminin bağımsızlığına zarar vererek hiyerarşik yapının bozulmasına yol açabilir. Sonuç olarak, kamu yararını gözetmesi gereken projeler, özel çıkarların gözetildiği alanlara dönüşebilir.

2- İzmir Büyükşehir Belediyesi ve TARKEM: Ortaklık mı, Çıkar İlişkisi mi?

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin TARKEM ile olan ilişkisinin niteliği de kamuoyunda sıkça tartışılıyor. Belediye, kamu kaynaklarını neden bu anonim şirkete aktarıyor? Bu ilişki, gerçekten İzmir’in kültürel mirasına hizmet ediyor mu, yoksa belirli bir kesimin çıkarlarını mı gözetiyor? Belediye, kamusal denetimi zayıflatan bir yapıya mı dönüşüyor?

TARKEM projelerinin büyük bir kısmında kamu fonları kullanılıyor ve bu durum, kamusal kaynakların belirli bir yapının ticari kazancına mı yoksa kamusal yarara mı hizmet ettiği konusunda belirsizlik yaratıyor. Tasarruf tedbirlerinin tüm kamu kurumlarına dayatıldığı bir dönemde, TARKEM’in bu tedbirlerden muaf tutulduğu iddiaları ise ayrı bir soru işareti.

Kamunun Denetim Gücü Zayıflıyor mu?

Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin TARKEM projelerindeki aktif rolü, kamusal denetim mekanizmalarının zayıflamasına ve halkın kamu politikalarına müdahil olma gücünün azalmasına sebep olabilir. Bir anonim şirketin, kamu kurumlarının fonksiyonlarını üstlenircesine projeler yürütmesi, İzmir halkının kamu politikalarına olan güvenini sarsar. Bu durum, demokratik denetim mekanizmalarının zayıflaması anlamına gelir ve kamusal projelerin saydamlığına gölge düşürür.

Kentsel Dönüşüm ve Sosyal Adalet: Kim Kazanıyor, Kim Kaybediyor?

TARKEM projelerinin temel eleştirilerinden biri de kentsel dönüşüm adı altında yürütüldüğü iddia edilen soylulaştırma faaliyetlerinin, kentin düşük gelirli kesimlerini yerinden etmesi ve bu alanları yüksek gelirli kesimlerin kullanımına açmasıdır. İlhan Tekeli’nin, belediyedeki danışmanlık rolünü kullanarak bu projeleri şekillendirmesi, bu projelerin kimlerin çıkarına hizmet ettiğini sorgulatan başka bir önemli noktadır.

Toplumsal Eşitsizliğin Derinleşmesi

Kamusal kaynaklarla yürütülen projelerin toplumsal adaleti sağlaması beklenirken, TARKEM’in soylulaştırma projeleri ve rant odaklı projelerle bu amaca ne kadar hizmet ettiği tartışmalı bir konudur. (1) Bu projeler, şehirdeki toplumsal eşitsizliği derinleştirerek, alt gelir gruplarının yaşam alanlarını kaybetmesine ve sosyal dokunun zarar görmesine neden olabilir. Dolayısıyla, TARKEM’in projeleri, gerçekten kamu yararını mı gözetiyor, yoksa kentsel rant yaratma amacına mı hizmet ediyor? İzmir halkının ve bölgedeki esnafın bu projelerden nasıl etkilendiği, TARKEM’in kamu yararına olan katkısını sorgulayan bir diğer önemli sorudur.

Sonuç: Kamusal Güven ve Etik İlkelerin Korunması

Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin hem belediye danışmanı olarak hem de TARKEM projelerinin kurucusu ve yönlendiricisi olarak üstlendiği rol, etik açıdan ciddi sorular doğuruyor. Kamu kaynaklarının kullanımı, şeffaflık, hesap verebilirlik ve halkın projelere katılımı gibi ilkelerin ihlal edilmesi, şehir planlama süreçlerinde kamusal güveni sarsabilir. İzmir halkı, projelerin şeffaf, etik ve gerçekten kamu yararını gözeten bir anlayışla yürütülmesini talep ediyor.

Sormamız Gereken En Temel Sorular:

• Kamusal kaynaklar, özel bir anonim şirketin projeleri için kullanılarak kamu çıkarı mı sağlanıyor, yoksa kentsel rant mı yaratılıyor?

• Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin danışman olarak sahip olduğu yetki, kamusal gücü kullanarak TARKEM projelerini mi destekliyor?

• İzmir halkı bu projelerden gerçekten yararlanıyor mu, yoksa kentsel dönüşüm adı altında yeni eşitsizlikler mi doğuyor?

Bu sorular, İzmir’in geleceği ve kamusal projelerin şeffaflığı için cevaplanması gereken hayati nitelikte. TARKEM’in ve benzeri yapıların şeffaf ve hesap verilebilir olması, kentte gerçekten kamu yararını gözeten projelerin hayata geçirilmesi için elzemdir.

İletişim: [email protected]

Instagram/ @copurrmehmet , @nvarnyokizmir

Kaynak:

1- TARKEM’in bilinmeyen yüzü… – Kent Stratejileri Merkezi

Bir sonraki yazıda şu konulara detaylıca değineceğiz:

1. TARKEM’in 12 Yıllık Mazisi: Kamu Fonlarıyla Zenginleşen Bir Şirket mi?

• 12 yılda yalnızca yedi restorasyon projesi! TARKEM’in kamuya ait kaynakları zenginleşmek için kullanması etik mi? Kamunun istismarı ve zarara uğratılması söz konusu mu?

2. TARKEM’deki Güçlü İsimler: Şirket Yalnızca Zenginlerin Oyun Alanı mı? Perde Arkasında Kimler Var?

3. Kamu İmkânlarının Kullanımı

 • TARKEM, restorasyon projelerinde kamu kaynaklarını ne ölçüde kullanıyor?

• Restorasyon giderlerinin büyük bir kısmı kamu tarafından karşılanırken, bu yapıların TARKEM’in özel ticari çıkarlarına hizmet etmesi adil mi?

• Kamu kaynakları, neden daha fazla restorasyon projesi üretmek yerine TARKEM’in mülklerine yönlendiriliyor?

4. Şirket ve Kamu Kurumları Arasındaki İlişkiler

 • TARKEM ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasındaki işbirliği nasıl yürütülüyor?

• Belediye danışmanlarının aynı zamanda TARKEM’de yönetici olması çıkar çatışmasına neden oluyor mu?

• Kamu kaynakları, TARKEM’in projelerine mi öncelikli olarak yönlendiriliyor? İzmir halkı bu süreçten ne kadar fayda sağlıyor?