İzmir Musevi Cemaati- 2: Osmanlı’nın Gözetiminde, Türkiye Cumhuriyeti’nin Güvencesinde Barışçıl Bir Birliktelik

İzmir’in tarihine bakıldığında, Musevi ve Müslüman toplumlarının yüzyıllar boyunca yan yana, dostane ilişkiler içinde yaşadığını görürüz. İzmir, bu iki toplumun birbirlerinin bayramlarını, özel günlerini, cenazelerini birlikte paylaştığı, zor anlarda birbirine destek olduğu nadir şehirlerden biridir. İslam’ın ve Musevilik inancının hoşgörü kültürü, burada kök salmış ve İzmir’e derin bir huzur havası katmıştır. Osmanlı Devleti’nin yüzyıllar süren himayesinde Museviler, yalnızca huzur içinde yaşamakla kalmamış, aynı zamanda Osmanlı’nın adalet sistemine güven duymuş ve bunu çeşitli vesilelerle ifade etmiştir. Bu güven o kadar ileri gitmiştir ki, Museviler, Osmanlı mahkemelerinde yargılanmayı tercih etmiş; kendi toplumlarının meselelerini bile Osmanlı hukuk sistemi içinde çözme isteğinde olmuşlardır. Osmanlı’nın sağladığı güvenli ortam, toplumsal barışı destekleyen en önemli unsurlardan biri olmuştur.

Osmanlı Devleti, Musevilere İzmir’de yerleşmeleri için izin vererek büyük bir hoşgörü ve insanlık dersi vermiştir. 15. yüzyılda İspanya’dan sürülen Sefarad Musevilerinin Osmanlı topraklarına kabul edilmesi, tüm dünyaya karşı sergilenmiş bir insanlık duruşudur. Osmanlı’nın sağladığı bu güven, Museviler için İzmir’i güvenli bir liman haline getirmiş, Osmanlı toprakları bu hoşgörünün simgesi olmuştur. Günümüzde bile bu anlayış, İzmir’in hoşgörü ve birlikte yaşama kültürünün temellerini oluşturur.

Türkiye Cumhuriyeti’nin Güvencesinde Birlikte Yaşama Kültürü

Osmanlı sonrası kurulan Türkiye Cumhuriyeti de Museviler için güvenin ve adaletin sembolü olmuştur. Cumhuriyet’in kurucu ilkeleri doğrultusunda Musevi cemaatine her zaman eşit vatandaşlık hakları tanınmış, hiçbir zaman ikinci sınıf vatandaş muamelesi yapılmamıştır. İzmir’deki Museviler, Türkiye Cumhuriyeti döneminde de can, mal ve inanç güvenliğinin teminatı altında yaşamaya devam etmişlerdir. Günümüzde, bazı ülkelerdeki gerilimler nedeniyle Musevilerin ve Müslümanların farklı kutuplarda yer aldığı görülse de İzmir, bu anlamda barışçıl bir örnek teşkil etmektedir. Museviler burada her daim inançlarını özgürce yaşamış, kendilerini evlerinde hissetmişlerdir.

Özellikle bugün İsrail’in Filistin’deki uygulamaları göz önünde bulundurulunca, İzmir’deki Musevilerin gördüğü muamelenin, İsrail’in Filistinlilere yaptığı uygulamalardan ne kadar uzak olduğu daha net anlaşılır. İzmir Musevi Cemaati’nin varlığı, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin barışçıl bakış açısının somut bir örneğidir. Türkiye’de, Musevi toplumunun başka ülkelere göç ettiği zamanlar olsa da bu göçlerin hiçbir zaman zorla veya bir baskı neticesinde gerçekleşmediği unutulmamalıdır. 40-50 bin kişiye kadar ulaşan İzmir Musevi nüfusu, zamanla kendi istekleriyle Amerika, Avrupa veya İsrail gibi ülkelere göç etmeyi tercih etmiştir. Bu, Osmanlı’da ve Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşadıkları herhangi bir olumsuzluktan kaynaklanmamıştır; bu göçler tamamen kendi kararlarının sonucudur.

İzmir’den göç eden Musevi toplumunun torunları, geçmişte atalarının yaşadığı toprakları görmek ve tanımak için İzmir’e geldiklerinde her defasında sıcak bir karşılamayla karşılanır. İzmir Musevi Cemaatine atalarının mirası olan bu topraklarda, barışçıl ve insani bir karşılık sunulmuş; şehir onlara gönlünü açmıştır. Bu, İzmir’in birlikte yaşama kültürünün canlı bir örneğidir.

İsrailli Ekiplerin İzmir Musevi Cemaatine Etkisi

Ancak, her şeyin barış ve uyum içinde sürdüğü bu ortamda, 2012 yılından itibaren İzmir Musevi Cemaati açısından bazı farklılıklar yaşanmaya başlamıştır. Yüzyıllardır kendi imkanlarıyla sinagoglarını, kültürel mekanlarını onaran, restore eden İzmir Musevileri, son dönemde İsrail’den gelen bazı ekiplerin finansal desteğiyle bazı değişikliklerle karşı karşıya kalmıştır. Bu destekler başlangıçta olumlu bir katkı olarak algılansa da zaman içinde İzmir Musevileri, bu desteğin ardında bazı ideolojik amaçların olduğunu fark etmiştir. Ülkemizde şubat ayı itibari ile başlayan İsrail MOSSAD ajanlarına karşı operasyonlar bu tür gizli yapıların başka kollarınında araştırılması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır! 

Özellikle İSRAİLLİ BİR EKİBİN, İzmir’deki Musevi ibadethanelerini kültür sanat ve eğlence etkinlikleri için kullanma talepleri, İzmir Musevi Cemaatinde büyük bir rahatsızlık yaratmıştır. Sinagogların sergi, konser veya eğlence amaçlı kullanılmasına karşı çıkan dindar Museviler, bu durumun ibadethanelerin manevi atmosferini bozduğunu düşünmektedir. Yüzyıllardır İzmir’de bir dini merkez olarak saygı gören bu ibadethanelerin eğlence mekanlarına dönüştürülmesi, Musevi toplumunun samimi inanç sahiplerinde ciddi bir huzursuzluk yaratmıştır. Osmanlı Devleti’nin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Musevi ibadethanelerine göstermiş olduğu saygı ve özen, ne yazık ki İsrailli bazı kişilerin ticari ve ideolojik amaçları doğrultusunda zedelenmiştir.

Bu durum, İzmir Musevi Cemaatini, dini değerlerinin ve ibadethanelerinin nasıl kullanılması gerektiği konusunda yeniden düşünmeye itmiştir. Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti’nden gördükleri saygı ve özeni, kendi din kardeşlerinden görememek, İzmir Musevileri için hayal kırıklığına sebep olmuştur.

TARKEM ve İsrailli Bir Ekibin İzmir İskan Politikası!

Son dönemde İzmir Musevi Cemaati, TARKEM A.Ş.’nin de etkisiyle, İSRAİLLİ BİR EKİBİN bölgedeki projelerinde söz sahibi olmaya çalıştığını fark etmiştir. İSRAİLLİ BİR EKİBİN finanse ettiği projelerin, İzmir Musevi Cemaatinin dini ve kültürel değerlerini istismar ettiği yönünde endişeler artmaktadır. İzmir’in kültürel mirasının korunmasından ziyade, bu projelerin İsrail politikalarına hizmet eden bir iskan ve rant projesine dönüştüğünü düşünen İzmir Musevileri, bu durumdan rahatsızlık duymaktadır.

TARKEM, son yıllarda Musevi cemaatiyle ilgili alanları kültürel miras kapsamında değerlendirme iddiasıyla çeşitli projeler yürütmektedir. Ancak İzmir Musevi Cemaatinde, TARKEM’in projelerinin yalnızca Musevilere değil, İzmir’in genel kültürel dokusuna ve Müslüman halkın değerlerine de zarar verdiği yönünde ciddi endişeler bulunmaktadır. İzmir Musevi Cemaati, İsrailli ekiplerin finanse ettiği projelerin, dini değerlerin ötesinde ticari ve ideolojik hedeflere hizmet ettiği kaygısını taşımaktadır. Bu projeler, İzmir’de yüzlerce yıldır süregelen birlikte yaşama kültürünü zedeleyerek, Musevileri ve Müslümanları karşı karşıya getirme riskini barındırmaktadır.

Sonuç: İzmir Barışın ve Hoşgörünün Temsilcisidir

İzmir Musevi Cemaati, asırlardır bu şehrin önemli bir parçası olarak, Müslüman komşularıyla uyum içinde yaşamış, birlikte yaşam kültürüne örnek olmuştur. Ancak, dışarıdan gelen ideolojik etkiler, bu köklü barışçıl yapıyı tehdit etmektedir. Osmanlı Devleti’nin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Musevilere sunduğu barışçıl ve güven dolu ortam, İsrailli bazı kişilerin çıkar odaklı yaklaşımları nedeniyle sarsılma riski altındadır. Bu, İzmir Musevileri için içten bir üzüntü kaynağıdır.

İzmir’in birlikte yaşama kültürü, bu şehirdeki her inanç grubunun mirasına saygı duymakla yaşatılabilir. TARKEM ve benzeri projelerin, İzmir’in kültürel dokusunu ve birlikte yaşama  ruhunu koruyacak bir anlayışla hayata geçirilmesi gerekir. Ancak o zaman, İzmir Musevi Cemaati ve tüm İzmirliler, bu kadim kentin barış ve hoşgörü dolu havasını solumaya devam edebilir.

İletişim:  [email protected]

Instagram/  @copurrmehmet ve @nvarnyokizmir