KİM BU TARKEM? 

Bu gün uzun soluklu olacak yeni bir yazı dizisine başlayacağız. Daha doğrusu raporların, dosyaların ve bol bol verilerin paylaşılacağı bir yazı dizisi sizlerle…

İzmir, Türkiye’nin tarih kokan kadim şehirlerinden biri. Bu şehri farklı kılan sadece denizi, kordonu ya da Ege’nin sıcak insanları değil; binlerce yıllık kültürel mirası, dokusu ve gelenekleri. Bu mirasın korunması için birçok girişim, birçok çaba oldu; işte TARKEM de bu girişimlerin başında gelen, İzmir’in tarihini koruma misyonuyla kurulduğu iddia edilen bir yapı. Ancak bu kuruluş, bugünlerde hem esnafın hem de kamuoyunun gündeminde pek çok soru işaretiyle anılıyor.

İzmir’in Tarihi Mirasını Koruma Adına Kurulan Bir Yapı mı, Yoksa Rant Odaklarının Güç Merkezi mi?

Bugünkü yazımda, objektif bir bakış açısıyla, TARKEM’i mercek altına alacağım. Yapının kuruluş amacını, geçmişteki projelerini ve bugünkü faaliyetlerinin yarattığı tartışmaları ele alarak; şeffaf bir çerçeve sunmayı hedefliyorum. İzmir halkının, bu yapının faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü burada söz konusu olan yalnızca bir kurumsal yapı değil, İzmir’in kültürel mirasına olan sorumluluğumuz.

TARKEM’in Kuruluş Amacı ve Vizyonu

2012 yılında kurulan TARKEM (Tarihî Kemeraltı İnşaat Yatırım Ticaret Anonim Şirketi), İzmir’in tarihi çarşısı Kemeraltı başta olmak üzere, kentin kültürel ve tarihi alanlarının korunması amacıyla kurulmuş bir yapı olarak öne çıkıyor. Resmi kayıtlara göre, TARKEM’in temel hedefi, “İzmir’in tarihî mirasını canlandırmak, koruma altına almak ve gelecek nesillere aktarmak.” Yapının bu amacı, ilk bakışta İzmir için büyük bir kazanç gibi görünüyor. Zira her şehir, tarihini koruyan bir bakış açısına sahip kurumlara ihtiyaç duyar. Ancak gelinen noktada, TARKEM’in bu misyonu doğrultusunda mı hareket ettiği, yoksa başka amaçlarla mı kullanıldığı sorusu gündeme gelmeye başladı.

Kemeraltı ve çevresi, binlerce yıllık geçmişi, zengin kültürel mirası ve çok kültürlü yapısıyla dünyanın en eski ve önemli çarşılarından biri olarak kabul ediliyor. TARKEM, burayı koruma amacıyla çalışmalar yürütüyor gibi görünse de, özellikle son yıllarda bu çalışmaların tarih korumaktan çok rant yaratmaya yönelik olduğu yönünde eleştiriler var. Kamuoyunda TARKEM’in koruma amacıyla değil, ticari kazanç elde etme hedefine dayalı projeler geliştirdiği algısı yaygınlaşıyor.

TARKEM’in Faaliyetleri ve İddialar: Koruma mı, Ticari Getiri mi?

TARKEM’in projeleri, İzmir’in kalbi olarak nitelendirilen Kemeraltı bölgesini canlandırma amacını taşısa da, son dönemde yapının ticari yaklaşımları tepki çekiyor. Örneğin, TARKEM’in bazı projelerinde otel inşaatları ve ticari işletmelere öncelik verdiği eleştirileri, kamuoyunda geniş yankı buldu. Bu durum, İzmir halkında, TARKEM’in tarih koruma amacı ile değil, yatırımcıların kazanç elde etmesini sağlamak amacıyla hareket ettiği şüphesini doğurdu.

İzmir Kemeraltı esnafının dile getirdiği en önemli sorunlardan biri, TARKEM’in bölgeye ticari bir yatırım aracı gibi yaklaşması. Esnaf, vakıflar ve TARKEM’in birlikte yürüttüğü projelerin, esnafı mağdur etmesi bir yana, Kemeraltı’nın tarihi yapısını korumaktan çok, yüksek gelir getiren bir rant alanına dönüştürülmesiyle sonuçlandığını düşünüyor. Esnafın bu görüşü, sadece ticari çıkar odaklı projelerin değil, İzmir’in kültürel mirasının korunması gerektiği düşüncesinin kamuoyunda destek bulmasını sağladı. TARKEM’in bu projelerle neyi hedeflediği, bölgeye hangi değerleri kazandırmayı amaçladığı sorusu ise henüz net bir cevaba ulaşmadı.

TARKEM ve Tartışmalı Bağlantılar

TARKEM’in arkasındaki güçler ve bağlantılar da sıkça sorgulanan konular arasında. Kamuoyunda, TARKEM’in bölgedeki çeşitli gruplar ve iş dünyasıyla olan ilişkileri üzerinden farklı hesapların döndüğü iddia ediliyor. Bu iddialara göre, TARKEM sadece İzmir’in tarihi çarşısını koruma misyonunu yerine getiren bir yapı değil; aynı zamanda yerli ve yabancı çeşitli çıkar gruplarının bir araya geldiği, ticari ve siyasi nüfuz alanı genişleyen bir yapı haline gelmiş durumda.

TARKEM’in çeşitli bakanlıklar, iş dünyası, Musevi cemaati ve Levanten topluluklarıyla güçlü ilişkileri olduğu ifade ediliyor. Bu çok katmanlı yapı, onun ticari çıkar odaklı projeler geliştirdiği ve koruma misyonundan saparak rant alanı oluşturduğu iddialarını güçlendiriyor. Özellikle İzmir halkı, bu bağlantıların İzmir’in kültürel mirasına zarar verip vermediği konusunda ciddi endişeler taşıyor. Bu durum, kamuoyunda “TARKEM’in İzmir’i bir rant merkezi haline getirmek için faaliyet gösterdiği” algısının oluşmasına yol açıyor.

Eleştiriler ve Esnafın Tepkisi

TARKEM’in projeleri, İzmir’de yaşayan birçok insan için bir umut kaynağı olarak başlasa da, zamanla hayal kırıklığına dönüştü. Kemeraltı esnafı, TARKEM’in faaliyetlerinden mağdur olduklarını, ticaret yapma haklarının ellerinden alındığını ve TARKEM’in rant odaklı yaklaşımları nedeniyle tarihî yapıların tahrip edildiğini savunuyor. Bu nedenle, esnafın “koruma misyonu” ile yola çıkan TARKEM’e olan güveni sarsılmış durumda.

Esnaf, özellikle Salepçioğlu İş Hanı gibi yapıların korunması adına projeler yürütülmesi gerektiğini belirtirken, TARKEM’in bu binaların geleceğini rant odaklı projelere göre şekillendirdiğini düşünüyor. Kışın ortasında iş yerlerinden çıkarılma tehdidiyle karşı karşıya kalan esnaf, TARKEM’in bu tür projelerde esnafın haklarını korumak yerine onları mağdur eden bir rol üstlendiğini belirtiyor. Bu nedenle, İzmir halkı ve esnaf arasında, TARKEM’in kuruluş amacından saparak rant alanı yaratmaya yönelik bir yapı haline geldiği endişesi büyüyor.

TARKEM’in İzmir’in Geleceğindeki Rolü

İzmir, Türkiye’nin kültürel mirasını taşıyan özel şehirlerden biri. Bu şehrin tarihi mirasını korumak ve yaşatmak, yalnızca TARKEM’in değil, hepimizin görevi. TARKEM, İzmir’in geleceğinde önemli bir rol üstlenebilecek bir yapı olarak kurulmuş olabilir; ancak, bu rolün tarihî mirasa saygı duyarak ve İzmir halkının ihtiyaçlarını gözeterek oynanması gerekiyor. Bugün gelinen noktada, TARKEM’in ticari kazanç odaklı projelere yöneldiği algısı İzmir’de geniş bir tabana yayılmış durumda. Bu durum, TARKEM’in İzmir halkının gözünde bir koruma yapısı olmaktan uzaklaştığına işaret ediyor.

Bu noktada, TARKEM’in hem İzmir halkına hem de esnafa karşı sorumluluğunu yerine getirmesi için daha şeffaf, daha duyarlı ve koruma amacına sadık kalması gerekiyor. İzmir’in geleceğini şekillendirmek isteyen bir kurum olarak TARKEM’in, tarihî mirasa sahip çıkma misyonunu kaybetmemesi için kamuoyuna karşı açık bir duruş sergilemesi şart.

Sonuç Olarak

TARKEM, İzmir’in tarihine ve kültürüne saygı gösteren projelerle faaliyet göstermeli ve halkın güvenini kazanmalıdır. İzmir halkı, bu yapının kuruluş amacına sadık kalmasını ve ticari çıkarlar yerine şehrin mirasını koruma amacını ön planda tutmasını istiyor. Çünkü bu şehir, tarihine sahip çıkan yapılarla ve kurumlarla varlığını sürdürecektir. TARKEM, İzmir halkının tarihî ve kültürel değerlerine layık bir kurum haline gelmeli ve faaliyetlerini bu bilinçle sürdürmelidir.

İletişim: [email protected]

Instagram/  @copurrmehmet  @nvarnyokizmir

Bir sonraki yazımızda, TARKEM’in Kemeraltı ve çevresindeki projelerini detaylıca ele alacağız ve bu projelerin İzmir esnafına etkilerini değerlendireceğiz.