Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) blog yazısında, 2025 yılı Mart ayında besin fiyatlarında gözlenen yüksek oranlı artışlarda Ramazan ayı tesirinin de olduğu değerlendirildi.
TCMB Kıdemli Ekonomist Aslıhan Atabek Demirhan, Uzman Yardımcısı Muhammed Bahça ve Yardımcı Ekonomist S.Simin Bayraktar tarafından kaleme alınan “Ramazan Ayı ve Besin Enflasyonu” başlıklı blog yazısı Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.
TCMB’nin blog yazısı şöyle:
“Türkiye için yapılan iktisadi çalışmalar, Ramazan ayının üretim ve fiyatlar üzerindeki ehemmiyetine dikkat çekiyor. Bu yazıda, Ramazan ayının fiyat istikrarı açısından kıymetli role sahip besin fiyatları üzerindeki tesirini makro bilgilerin yanı sıra yüksek frekanslı mikro datalar kullanarak ayrıntılı bir formda inceliyoruz.
2003-2024 yıllarına ilişkin aylık enflasyon datalarını kullanarak besin ve alkolsüz içecekler ile işlenmiş ve işlenmemiş besin için yaptığımız tahliller, Ramazan ayının besin enflasyonu kalemleri üzerinde farklı tesirleri olduğunu ortaya koyuyor. Besin ve alkolsüz içecekler geneli ile işlenmemiş besin aylık enflasyonu özelinde Ramazan ayının eş vakitli tesirine ek olarak öncü ve gecikmeli tesirlerinin olduğu; işlenmiş besin aylık enflasyonu üzerinde ise manalı bir tesirinin olmadığını görüyoruz.
Bulgularımız gerek evvelki çalışmalar gerekse saha gözlemleriyle uyumlu olarak; Ramazan ayının besin ve alkolsüz içecek fiyatları üzerindeki üst istikametli baskının temel olarak işlenmemiş besin eserleri kaynaklı olduğunu ima ediyor
Ramazan’ın işlenmemiş besin fiyatları üzerindeki tesirini daha ayrıntılı incelemek hedefiyle, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Ürünleri Fiyat İzleme Sistemi (TÜFİS) datalarını kullanıyoruz. Besin perakende dalında değerli hisseye sahip zincir marketler ile mahallî marketlere ilişkin günlük fiyat datalarını içeren TÜFİS, her eser için türetilmiş özel kimlik kodları ile fiyatların eser ve market düzeyinde takibine imkan sağlıyor. Seçilmiş işlenmemiş besin eserleri için 2022-2024 yıllarına ilişkin TÜFİS günlük datalarını kullanarak Ramazan ayının birinci 15 günü 100 düzeyinde olacak halde oluşturduğumuz 15’er günlük fiyat endekslerini aşağıda sunuyoruz.
Söz konusu mikro seviye fiyat dataları, seçilmiş işlenmemiş besin eserleri fiyat dinamiklerinde Ramazan ayına mahsus farklılaşmalara işaret ediyor. Gerçekten kırmızı et ve tavuk eti fiyatlarında Ramazan ayı öncesinde başlayan artış eğiliminin Ramazan ayı boyunca ivmelendiği, Ramazan ayı sonrasında ise görece ölçülü seyrettiği dikkat çekiyor. Ramazan ayının bakliyat fiyatları üzerindeki tesirine baktığımızda fiyatların Ramazan ayı içerisinde yükseldiğini, öncesi ve sonrası devirlerde ise görece yatay seyrettiğini görüyoruz. Yumurta fiyatlarında ise, Ramazan ayı prestijiyle artış, sonrası periyotta ise düşüş izliyoruz. İncelenen tüm eserlerde Ramazan ayına bağlı fiyat artışlarının kalıcı hale gelme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.
Dolayısıyla gerek model gerekse yüksek frekanslı bilgi tahlili, besin ve alkolsüz içecekler ve işlenmemiş besin fiyatlarında Ramazan ayının tesirli olduğunu ortaya koyuyor. Grafik 1’de verilen katsayıları kullanarak yaptığımız hesaplamalar, 2025 yılında Ramazan ayının şubat ve mart aylarında işlenmemiş besin enflasyonunda sırasıyla 1,16 ve 3,53 puan; besin ve alkolsüz içecekler enflasyonunda ise 0,75 ve 1,09 puan üst taraflı tesir oluşturduğuna işaret ediyor (Grafik 6 ve 7). Bu doğrultuda, 2025 yılında Ramazan ayının manşet enflasyona besin kaynaklı direkt tesirini yaklaşık 0,5 puan olarak hesaplıyoruz.
Özetle, şimdiki ve ayrıntılı tahlil bulgularımız, Ramazan ayında besin fiyatları üzerinde bilhassa işlenmemiş besin kaynaklı üst taraflı bir baskı olduğuna işaret etmekte. Bu bağlamda 2025 yılı Mart ayında besin fiyatlarında gözlenen yüksek oranlı artışlarda Ramazan ayı tesirinin de olduğu bedellendirilmektedir.”
