SEVCAN ERSÖZLÜ/BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA
Brent ve WTI petrol fiyatları yüzde 7’lik kayıpla sırasıyla 70 dolar ve 66 dolar düzeylerine kadar geriledi. Bu düşüş; bir yandan global ekonomik yavaşlama ve “büyük depresyon” endişelerinden, öbür yandan da üretici ülkelerde faiz oranlarının düşük kalacağına dair beklentilerden kaynaklandı. Trump’ın tarife açıklamalarıyla esasen baskı altında olan fiyatlara bir darbe de, OPEC+ tarafından gelen sürpriz arz artışı kararıyla geldi.
OPEC+’tan sürpriz arz artışı: Petrol fiyatına ikili baskı
OPEC+ üyeleri, Mayıs ayında petrol arzını günlük 411.000 varil artırma kararı aldı. Bu ölçü, daha evvel planlanan 135.000 varillik artışın epey üzerinde. Kararın münasebeti olarak “sağlıklı piyasa temelleri ve olumlu piyasa görünümü” gösterildi. OPEC’in açıklamasında, kelam konusu artışın evvelki iki aylık artışlara ek olduğu ve gerektiğinde durdurulabileceği yahut geri çekilebileceği vurgulandı.
Bu karar, zamanlaması itibariyle dikkat alımlı. Şayet OPEC+ petrol fiyatlarını baskı altında tutmak istiyorsa, Trump’ın global ticarete yönelik tarife atılımlarıyla örtüşen bu adım epey isabetli. Lakin OPEC ülkelerinin birden fazla, bütçelerini dengeleyebilmek için daha yüksek fiyatlara gereksinim duyuyor. Öte yandan, Trump’ın daha düşük petrol fiyatı tarafındaki politik baskısı da göz gerisi edilemiyor.
OPEC+, 2024 yılı içinde global petrol talebi projeksiyonlarını dört sefer aşağı istikametli revize etmişti. 2025 yılı için günlük talep artışı beklentisi, 1,8 milyon varilden 1,5 milyon varile düşürülmüş durumda. Bu da kümenin uzun vadede daha temkinli bir görünüm benimsediğini gösteriyor. Mayıs ayındaki arz artışı kararı, bu bağlamda “talep ekseninden çok arz alanını koruma” stratejisine işaret ediyor.
ABD üreticileri baskı altında: Maliyetler vs. fiyatlar
OPEC+ neden daha düşük fiyatları göze alıyor? Karşılık, Dallas Fed’in 12-20 Mart 2025 tarihleri ortasında gerçekleştirdiği güç anketinde yatıyor. Ankete nazaran, ABD’li üreticilerin yeni bir kuyuyu kârlı biçimde açabilmeleri için ortalama 63 dolar/varil fiyatına muhtaçlıkları var.
Bölgelere nazaran kârlı üretim eşikleri şöyle:
Midland: 61 dolarEagle Ford: 62 dolarDelaware: 62 dolarDiğer bölgeler: 66 dolar
WTI vadeli süreçler eğrisine bakıldığında ise, fiyatlar Ekim ayından itibaren 65 doların altında süreç görüyor. 2026 ortasında 62 dolara, 2028 başında ise 61 dolar düzeyine kadar gerilemesi öngörülüyor.
Bu düzeyler, yüksek maliyetli alanlarda yatırım iştahını azaltabilir. Şayet fiyatlar 61-62 dolar bandına yerleşirse, yalnızca en verimli alanlar rekabetçi kalacak. ABD’deki üreticiler, arz planlarını aşağı çekebilir. Bu da OPEC+ için, bilhassa Suudi Arabistan ve BAE üzere ülkelerin kaybettikleri pazar hisselerini yine kazanması ismine kıymetli bir fırsat yaratabilir.
OPEC+’ın arz artış kararı tıpkı vakitte Venezuela, İran ve Rusya üzere yaptırım altındaki ülkelerin üretimde yaşadığı zorluklarla da kontaklı. Yeni yaptırımların tesiriyle bu ülkelerin üretimlerini sürdürmekte zorlanması bekleniyor. Bu durum, Körfez ülkeleri için —hem OPEC içinde hem global pazarda— boşalan alanlara yerleşme fırsatı manasına geliyor.
ABD tarafında ise İran’a yönelik baskılar her geçen gün artıyor. ABD Hazine Bakanı Bessent dün ABD tarife gündeminden evvel İran’ın petrol gelirlerine erişimini kısıtlamaya yönelik adımların artırılacağına yönelik açıklamalarda bulundu. Bessent, “Stratejimiz açık: İran rejiminin istikrarsızlaştırıcı faaliyetlerini besleyen finansal kaynaklara erişimini engellemek için mümkün olan en üst seviyede ekonomik baskı uygulayacağız. Buna İran’ın petrol satışlarından her yıl elde ettiği milyarlarca dolar da dahil” sözünü kullandı. İran Dışişleri Bakanı Abbas Irakçi ise bu hafta yaptığı açıklamada, Trump idaresiyle nükleer program hakkında dolaylı ve “eşitlikçi” müzakerelere hazır olduklarını söz etti. Lakin bu açıklamadan yalnızca iki hafta evvel, ABD Hazine Bakanlığı İran Petrol Bakanı Muhsin Paknejad’a ve İran petrolünü Çin’e taşıyan gemilere yönelik yaptırımlar açıklamıştı.
Öte yandan, ABD’nin Carl Vinson uçak gemisi ve beraberindeki filosunun Hürmüz Boğazı’na hakikat ilerlemesi, jeopolitik riskleri tekrar masaya getiriyor. Bu gelişme, şu an fiyatlara tam olarak yansımamış olsa da, bilakis dönüş potansiyeli taşıyor ve petrol başta olmak üzere bütün varlık sınıfkarı için “kuyruk riski” olarak takip ediliyor.
Enerji Uzmanı Ali Arif Aktürk bu gelişmeyi şöyle kıymetlendirdi;
“Eğer ABD bu bahar aylarında İsrail ile birlikte İran’a bir askeri operasyon düzenlerse —ki bu mümkünlük dışı değil— ve Hürmüz’de sıcak bir çatışma yaşanırsa, petrol piyasasında fiyatlar çok sert yükselir.” Aktürk’e nazaran bu senaryo, ‘Hürmüz çatışması + global durgunluk’ ikilisini tetikleyerek, piyasalar için en berbat senaryoya kapı aralayabilir.”
Saxo Bank Emtia Stratejisti Başkanı Ole Hansen ise Brent petrolü için 65–85 dolar bandındaki fiyat beklentisini korurken, kısa vadeli aşağı istikametli risklerin arttığına dikkat çekiyor. Hansen, OPEC+’ın arz artışı kararlarının ve ticaret savaşlarının talep tarafında baskı yaratabileceğini belirtti.
