Otomobilde vergi zamları vatandaşı yaya bıraktı

Ozan BİNGÖL

Göz Atın

Rıza Kocaoğlu ve Halit Ergenç’e dava şoku

2 otomobilde uyuşturucu yakalandı: 5 gözaltı

Ece Gürel’in ölümü sonrası eşi sessizliğini bozdu… Paylaşımlardaki rakamların sırrı ne?

Türkiye araba üzerinden özel tüketim vergisi alan birkaç ülkeden birisidir. Bu da yetmezmiş üzere araba üzerindeki vergiler açık ve saklı bir formda daima olarak artmaktadır. Aşağıdaki kısımlarda yer verdiğimiz motorlu taşıt ÖTV tahsilatının genel vergi tahsilatının neredeyse bir katından daha fazla artması, her yıl bütçe maksadının üzerinde tahsilat yapılması, toplam vergi gelirleri içindeki hissesinin daima olarak yükselmesi, arabadaki hem zımnî hem de açık vergi artırımlarının sonucudur.

Sonuçta, arabaya yapılan açık ve zımnî artırımlar Maliyenin kasasını doldururken, vatandaşın cebini boşaltmakta ve vatandaşı yaya bırakmaktadır.

Otomobillerde “AÇIK” ve “GİZLİ” ÖTV Zamları

Otomobile yapılan ÖTV artırımlarının bir kısmı ÖTV oranlarında artış formunda açık bir formda yapılmaktadır. Öbür kısmı ise, araba matrah dilimleri artırılmamak suretiyle zımnî bir halde yapılmaktadır.

Tablo 1: Arabada ÖTV Oranlarındaki Gelişim

ÖTV Kanununun yürürlüğe girdiği 2002 yılında %27 ila %50 aralığında değişen ÖTV oranları bugün %45 ila %220 aralığına çıkmıştır. Matrah güncellemesi yapılmadığı için %80’in altında ÖTV oranına tabi araba bulmak ise neredeyse imkansızdır.

ÖTV Matrah Dilim Güncellemesi Yapılmadığı İçin ÖTV Oranı Değişmese Bile Tıpkı Araç Üst Dilime Çıkıyor

Türkiye yüksek enflasyon yaşıyor. Bu durum ödediğimiz vergileri de direkt etkiliyor. Etkilenen alanlardan birisi de araba vergileridir. Zira, araba vergilemesinde uygulanacak ÖTV oranını tespitinde aracın ÖTV matrahı, yani vergisiz fiyatı temel alınıyor. Bu fiyat arttıkça oran da artıyor.

Otomobilde geçerli ÖTV oranlarının belirlenmesi için aracın vergi öncesi fiyatı kıymetli bir faktör haline gelmiştir. Lakin, üstte yer verilen matrah dilimlerinin uzun periyotlar boyunca artırılmaması suretiyle arabalara saklı ÖTV artırımı yapılmaktadır. Bu artırımlar tıpkı vakitte arabadaki toplam KDV yükünü de artırmaktadır.

Türkiye son devirde yüksek enflasyon yaşamaktadır. Yaşanan bu enflasyona ve enflasyonun da üzerinde artan araba fiyatlarına karşın ÖTV matrah dilimleri en son 24 Kasım 2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6417 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile güncellenmiştir.

Şekil 1: Özel Tüketim Vergisi Kanunu II Sayılı Listede Akaryakıt Kullanan Arabalar İçin ÖTV Matrah Dilimleri ve Geçerli ÖTV Oranları

Tablo 2: Arabada Açık ve Kapalı Vergi Artırımı Örneği

Kaynak: Dr. Ozan Bingöl ©

Yukarıdaki tabloda bugün C segment orta özellikli vergisiz fiyatı 700.000 TL olan bir arabanın ÖTV nedeniyle vatandaşın sırtına yüklediği vergi yükü ve matrah dilim güncellenmesinden kaynaklı vergi yükü açık bir formda görülmektedir. Dünyanın pek çok ülkesinde ÖTV olmadığı için bireyler 700.000 TL’lik arabaya 846.000 TL’ye sahip olabilirken, vatandaşlarımız neredeyse iki katı bedel ödeyerek tıpkı arabaya erişebilmektedir. Şayet ÖTV matrahları güncellenseydi %80 ÖTV yerine %45 ÖTV ödeyecek ve örnekte olduğu üzere 1 milyon 524 bin liraya değil 1 milyon 227 bin liraya o arabası almış olacaktık. Yalnızca güncelleme yapılmamasından kaynaklı bu bâtın vergi artırımından ötürü cebimizden 300 bin lira civarında daha fazla para çıkmış olacak. Aslında asıl tartışılması gereken bahis ise arabaya neden ÖTV ödemek durumunda kalıyoruz?

Otomobil ÖTV matrah dilimlerinin günün şartlarının gerisinde kalması nedeniyle arabaların üst ÖTV dilimleri üzerinden vergilendirilmesi, aslında araba fiyatlarını da artırıcı tesir yapmak suretiyle enflasyon kısır döngüsünün değirmenine de su taşımaktadır.

Önerim şudur, ÖTV matrah dilimlerinin aylık ÜFE yahut TÜFE artışı oranında artırılarak uygulanmasına yönelik bir düzenleme yapılmasıdır. Bu düzenleme sayesinde araba ÖTV oranlarının gereksiz yere üst dilimlere girmesinin önüne geçilebilir.

Otomobilde Vergi Yükü Açısından Dünya Birincisiyiz.

Otomobil üzerindeki vergi yükü açısından açık orta tüm dünyada birinciyiz. Aşağıdaki grafikte Avrupa Birliği ülkelerinde 100 üniteye alınan bir araç öbür ülkelerde kaç üniteye alınabildiğine ait datalar yer almaktadır. Türkiye’nin bu listenin en üstünde yer aldığı açıkça görülmektedir. Bundaki en değerli etken araba üzerindeki vergi yüküdür.

Şekil 2: Şahsî ulaşım araçları fiyat seviyesi endeksi

Kaynak: Eurostat, https://tr.euronews.com/2023/07/03/avrupada-en-pahali-arac-turkiyede

Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı Gaye Tanımıyor

Yıllar itibariyle motorlu taşıtlar üzerinden tahsil edilen ÖTV tahsilatı incelendiğinde, tahsilat gerçekleşmelerinin daima olarak bütçe amacının çok üzerinde gerçekleştiği görülmektedir.

Tablo 3: Yıllar İtibariyle Motorlu Taşıtlar ÖTV’sinin Bütçe Gayesi ve Gerçekleşme Verileri

Kaynak: HMB

Yukarıda görüldüğü üzere, pandeminin yaşandığı ve arabanın neredeyse mecburî hale geldiği 2020 yılında ÖTV tahsilatı bütçe gayesinin 2,5 katına ulaşmıştır. Sonraki yıllarda da her yılda bütçe maksadı aşılmıştır.

Son On Yılda 83,5 Milyar Dolar Tahsilat Yapıldı

Motorlu taşıtlar üzerinden 2015-2024 periyodunu kapsayan 10 yıllık periyottaki ÖTV tahsilatı 1 trilyon 347 milyar 980 milyon liradır. İlgili yıllar için ortalama dolar kuru üzerinden yapılan tahsilat 83 milyar 542 milyon liradır. Bugünkü dolar kuruyla hesapladığımızda yalnızca on yıllık periyottaki motorlu taşıt ÖTV meblağı 3 trilyon 56 milyon liraya ulaşmaktadır.

Son On Yılda Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı Genel Vergi Gelirlerinin Neredeyse İki Katından Fazla Arttı

Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV gelirleri, genel vergi gelir artışlarını solladı. Son on yıllık periyoda ait aşağıdaki datalardan de görüldüğü üzere, son on yıllık periyotta genel vergi gelirleri tahsilatı %1691 oranında artmışken, çoğunluğu arabalardan olmak üzere motorlu taşıtlardan tahsil edilen ÖTV fiyatı %3057 oranında artmıştır.

Tablo 4: Son On Yılda Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı ve Genel Vergi Gelirleri Tahsilatı Artış Oranları

Kaynak: HMB

Sonuç

Doğumdan vefata, ekmekten suya, iğneden ipliğe her şeye vergi ödüyoruz. Türkiye, Dünyada uygulaması neredeyse yok düzeyinde olan araba üzerinde ÖTV almakla yetinmiyor, ÖTV oranları daima olarak artırılıyor. Bu da yetmiyor, yüksek enflasyon ortamında anlamsız hale gelen matrah dilimleri güncellenmediği için ayrıyeten saklı ÖTV ve KDV yükü de sırtımıza yükleniyor.

Sonuç olarak arabalar birer tekerlekli vergi dairesi haline gelip Hazinenin kasasını doldururken, vatandaş yaşlı ve inançlı olmayan araçlar için bir servet ödemek zorunda bırakılıyor yahut yaya kalıyor. Verginin hayatımızın her alanını bu kadar kısıtlaması kabul edilebilir bir durum değildir.

Verdiği her kuruş verginin kimlerden, nelerden toplandığını; kimlerden istisna, indirim ve muafiyetlerle alınmadığını; toplanan vergilerin kimlere, nerelere, nasıl harcandığını sorgulamadığımız ve bu sorgulamalarımız oy davranışına yansımadığı sürece yüksek vergi yükü altında ezilmeye devam etmemiz mukadderattır.