Irak-Türkiye bağlarına ait değerlendirmeleri sorulan Fidan, “Türkiye-Irak bağlantıları bizim açımızdan vazgeçilmez bir boyut ve ehemmiyet taşımakta. Zira Türkiye ve Irak’ın tarihi, coğrafyası, kültürü, inancı artık iç içe geçmiş durumda. Bizim hudut komşularımız olan Suriye, Irak ve İran ile olan bağlantılarımız temel ilgilerdir. Oralarda olan bir şey bizi etkiliyor. Bizde olan bir şey onları etkiliyor” dedi. Fidan, şunları da söyledi:
“Ticari, siyasi, güvenliğe dayalı iş birlikleri olağanüstü önemli”
*Biz her vakit için Irak’taki durumun olağanüstü âlâ olmasını, ekonomik olarak, siyasi olarak, güvenlik olarak bütün meselelerini halletmiş olmasını dileriz. Son 20 yılda Irak, nitekim çok güç periyotlardan geçti. İşgal oldu, iç savaş oldu, terörle çaba oldu. Halihazırda devam eden çeşitli çabalar var. Bu, Irak’ı kullanması gereken kapasiteye ulaştırmayan bir durumda tutuyor daima.
*Dolayısıyla biz Türkiye olarak kendimize soruyoruz, ne yaparsak Irak’ın sıkıntılarını çözmede daha çok yardımcı olabiliriz, nasıl yardımcı olabiliriz, Irak’ın egemenliği, bağımsızlığı, toprak bütünlüğü, iç barışı, kalkınması nasıl devam eder? Buna yönelik politikalarımız var. Geçen sene Cumhurbaşkanımızın yaptığı tarihi nitelikteki ziyarette biliyorsunuz 27 tane mutabakat imzalamıştık.
*Sudani’nin Irak’taki ortaya koymaya çalıştığı hizmetleri, bilhassa halka yönelik altyapı meselelerini çözmeye yönelik çalışmalarını biz destekliyoruz. Bunlar değerli gelişmeler. Türkiye ile Irak ortasındaki natürel ki ticari, siyasi, güvenliğe dayalı iş birlikleri ve iş birlikleri kurumsallaştırmak da olağanüstü değerli. Karşılıklı itimadımızı artırarak, birbirimize takviye vererek inşallah bu süreci daha da ileriye taşıyacağız.
“Bölgesel güvenlik için önemli”
Fidan, Türkiye’nin Irak’la bağlantıları kapsamında odaklandığı konulara ait, “Irak Hükümeti’nin PKK’ya yönelik belirli önlemleri geliştirmesi hem kendi güvenliği için değerli hem bölgesel güvenlik için kıymetli. Biz, bunu hakikaten değerli buluyoruz. Irak’ın mezhepler ortası bir vekalet savaşına dönen bir yer olması da hiç kimsenin menfaatine değil. Bunun da bir olgunlukla aşılması ve Irak’ın istikrara kavuşması gerekiyor” dedi ve şöyle konuştu:
“Irak bütün Iraklılarındır; ister Şii olsun, ister Sünni olsun, ister Türkmen, ister Kürt, ister Yezidi olsun, bütün Iraklılara aittir ve biz Sayın Sude’nin bu politikasını destekliyoruz. Lakin natürel son yıllarda ortaya çıkan kimi çatışmalar, uyuşmazlıklar birtakım hisleri hâlâ besliyor. Umarız, bizim Türkiye olarak bütün niyetimiz, yapan bir siyaset ile Irak’ın hem kendi kalkınmasını görmek hem de kendi meselelerini aştığını görmek.”
“PKK’yla da birebir çabayı vermeli”
Terörle çaba konusunda Irak’ın oynadığı role ait konuşan Bakan Fidan, Irak ve Türkiye ortasındaki iş birliğinin son yıllarda güvenlik alanında geliştiğini belirtti. Fidan, şu tabirleri kaydetti:
*Irak’la terörle uğraşta geldiğimiz noktada, Irak, DEAŞ’la nasıl çaba ettiyse bizim beklentimiz PKK’yla da birebir uğraşın verilmesi. Ancak şu anda geldiğimiz noktada, birinci evvel PKK’nın tüzel olarak bir tehdit olarak tanımlanması noktasında atılmış bir adım var.
*Biz bunu memnuniyetle karşılıyoruz. Umarız Irak’ın topraklarını işgal eden gerek Kürt Bölgesi’nde gerek Arap bölgesindeki PKK’ya karşı Irak Hükümeti, ben inanıyorum, Irak vatanseverleri gerekli çabayı verecektir.
*Ama bunu yapmazlarsa dediğim üzere ziyan Irak’a, bana değil. Kimileri maalesef şöyle düşünüyorlar: Bu terör örgütü Türkiye için kuruldu, biz bırakalım savaşsın diye. Bu yanlış bir niyet.
*Bizde bir şey yok, ziyanı Irak’a veriyor. Silah kaçakçılığı var, eroin kaçakçılığı var, gümrükleri rüşvetle bağlamış durumdalar. Zorla insanları askere alıyorlar ve denetimsiz silahlı kümeler. Irak bağımsız, ulusal bir hâkim devlet.
*Milli askeri ögesi, gücü, polisi, istihbaratı var fakat bir de bütün bunların dışında silahlı bir PKK var Irak ögeleriyle temas halinde Irak’tan talimat almayan.
“Silahsız bütün duruşları kabullenmeye hazır”
PKK terör örgütünün lideri Abdullah Öcalan’ın “silah bırakma ve örgütü lağvetme” davetinden sonra örgütün bu davete uymayacağına ait kuşkularının olup olmadığı sorulan Fidan, şu karşılığı verdi:
*Yapılan son davet sonrası umuyoruz, diliyoruz, istiyoruz bu davete kulak verilir ve örgüt tıpkı kendi başkanının talep ettiği üzere kongreyi toplar, kendini feshetme ve silahları bırakma kararı alır. Bunu yaparsa hem Irak’ta, hem Türkiye’de, hem Suriye’de hem Kürtler hem de bölge halkları hakikaten büyük istifade eder.
*Bir terör ögesi kendisini öbür bir yapıya dönüştürmüş olur. Artık şunu anlaması lazım örgütün: Hem Irak, hem Suriye, hem Türkiye – bizler silahsız bütün duruşları kabullenmeye hazırız ancak bir silahlı terör tedhişi ortada olduğu vakit kimse buna müsaade edemez.
*Benim inancım ve dileğim o ki inşallah bu yapılır. Ancak olmazsa şu ana kadar ne yapıldıysa bundan sonra o olur lakin ben yakında bir gelişme bekliyorum açıkçası.
“Türkiye’yi maksat alması kabul edeceğimiz bir şey değil”
Hakan Fidan, Türkiye’nin Irak’taki Şii oluşumla bağının nasıl olduğunun sorulması üzerine, şu karşılığı verdi:
*Türkiye olarak Irak’ın bütün evlatları ile, bütün partileri ile birebir cinsten münasebetleri kurmak ve ilerletmek istiyoruz. Ancak Türkiye’nin Sünni kimliğinden ötürü kimi kümelerin Türkiye’yi gaye alması, Türkiye’yi diğer bir klasmana sınıflandırmaya sokması, buna nazaran siyaset geliştirmeleri, buna nazaran ittifak geliştirmeleri natürel kabul edeceğimiz bir şey değil.
*Ama bizim hem resmî duruşumuz, hem alandaki hareketliliğimiz, Irak’ın bütün siyasi partileriyle, evlatlarıyla biz tıpkı formda alaka geliştirmeye hazırız. Bunu tekraren tabir ettik. Bizim alaka geliştirme talebimize hiçbir şey yok. Yani bu Türkmen, Arap, Sünni, Kürt, Şii fark etmiyor lakin bizimle münasebet geliştirme niyetinde sorunu olan kimi kümeler olabiliyor.
*Bunu da inşallah aşacağız karşılıklı inançla. Artık Erbil’le bizim uygun bağlarımız var, evet. Nitekim Sayın Mesud Barzani, bakın hem bölgedeki problemlere hem Irak’taki meselelere elinden geldiğince yapan derecede tahlil getirmeye çalışıyor.
*Biz bunu tekraren kendisiyle yaşadık; ister terörle uğraş konusunda ister güç problemlerinde şu anda önemli eforları olduğunu görüyoruz.
*Sayın Neçirvan Barzani’nin ne kadar yapan ve katkı verici bir insan olduğunu bütün bölge biliyor. Yani bütün problemlerde hakikaten bölgenin sıkıntılarını yapan bir biçimde nasıl çözebilirim, bunun arayışında olan birisi. Sayın Mesud Barzani bölge Başbakanı olarak Kürt bölgesindeki altyapı, üstyapı problemleri nasıl çözebilirim, bunları nasıl halledebilirim onun çabası içerisinde.
*Yani herkes bulunduğu halka hizmet etmekle meşgul. Artık biz bunu gördüğümüz vakit biz bununla keyifli oluruz. Kimsenin birbirine düşmanlık etmediği, hizmet etmek istediği, karşılıklı çıkarın olduğu yer bizim istediğimiz yer.
*Süleymaniye için biliyorsunuz birebir şeyi söylemiyoruz. Süleymaniye’deki KYB’li dostlarımızın da umarız Erbil’deki üzere terör örgütünden kendisini arındırarak yalnızca kendi halkının uygunluğuyla meşgul olduğu bir tabana geçmesini isteriz.
“Irak’la Suriye ortasında, yakın tarihten kaynaklanan birtakım meseleler var”
Irak ve Suriye ortasında bir yakınlaşma olabilir mi sorusunu Fidan, şöyle cevapladı:
*Irak’la Suriye ortasında, bilhassa yeni idare ortasında, yakın tarihten kaynaklanan kimi sıkıntılar var. Benim gördüğüm gerek Sayın Şara gerek Sayın Sudani büyük bir olgunluk göstererek bu problemleri geride bırakıp iki sorumlu devlet adamı olarak Irak ve Suriye için nasıl daha bütünleşik bir gelecek ortaya konabilir, ona bakmak lazım.
*Ben, Sayın Şara’nın herhangi bir tehdit oluşturmadığını ve buna yönelik bir niyeti olmadığını görüyorum. Tıpkı formda Irak’taki kümelerin da artık Suriye’yi bir tehdit olarak görmekten vazgeçmeleri lazım.”
“Provokasyon fitilini ateşledi”
Suriye’de Lazkiye ve kıyı bölgesinde yaşanan katliamlara ait değerlendirmeleri sorulan Fidan, şunları söyledi:
*Şimdi maalesef orada birtakım mezhepler ortası bir gerginlik mevcut, halk ortasında. Zira yakın tarihte Beşar Esad’ın yanlış siyasetlerinden ötürü ortaya çıkmış bir Sünni-Nusayri tansiyonu var, bir tansiyon var.
*Ama Allah’a çok şükür, 8 Aralık’tan sonra Şam’da iktidara gelen idare bu hususta çok bilgiliydi ve hiçbir provokasyona müsaade etmedi. Lakin baktık ki eski rejimden kalanlar, halk ortasında bulunan bu gerginliği bir çatışmaya dönüştürmek için, bir provokasyon yerini devlet organlarından, Sayın Şara ve arkadaşlarından göremeyince, kendileri ortaya çıkardılar.
*Şimdi bu provokasyon fitilini ateşleyince toplumsal karşılıklı gerginlik ve birtakım istenmeyen olaylar oldu ve sivil katliamlarını biz natürel ki kınıyoruz. İster Sünni olsun ister Nusayri olsun, bunlar kabul edilebilir şeyler değildir.
“Şam hükümetinin taraf tutulmadığını gördük”
*Önemli olan şu, birincisi devletin, Şam hükümetinin burada taraf tutmaması. Burada taraf tutulmadığını gördük. İkincisi, bunu yatıştırmaya yönelik hareket edilmesi. Üçüncüsü, hatalı varsa bununla ilgili bir kurul kurulması. Ben bu kurulun kurulmasını önemsiyorum. Nusayrilerin, tekrar ediyorum, Esad periyodunda Sünni çoğunluğa yapılan ezici baskıdan ötürü kendi içlerinde “Bu sefer devir değişti, Sünni çoğunluk bize baskı yapacak” diye bir telaşlarının olması olağan.
*Tam da bunun için Nusayrilere yönelik her türlü ayrımcılığın, şiddetin ve makûs muamelenin önlenmesi gerekiyor. Bununla ilgili ben Sayın Şara ve arkadaşlarında büyük bir farkındalık gördüm. Zati ya mezhepsel çatışmayı ateşlemeleri gerekiyor, Suriye’yi istikrarsızlaştırmak için ya etnik çatışmayı hareketlendirmeleri gerekiyor ya da dini çatışmayı. Artık bir ülkenin istikrarsızlaştırılmasının bu platformlar üzerinden yapılması gördüğümüz bir oyun.
*Özellikle bölgemizde. Artık hem Suriye’deki idare, hem Türkiye, hem Ürdün, hem Irak… Artık bu mevzularda bilinçliyiz. Bu oyunlara müsaade vermememiz lazım. Kimi ülkeler buna gidiyorlar mı? Yani bu hususta kimi dış makamlardan gelen bize istihbari raporlar da var. Yani birtakım ülkelerin bu bahiste rolü olabilir diye, bunu yakından takip ediyoruz, inceliyoruz.”
“Kendi güvenliğine de hizmet eden bir siyaset değil”
İsrail’in bölgede uyguladığı siyasetlere yönelik Fidan, “İsrail bu bahiste niyet okumaları yapıyor. Yani İsrail’in Suriye’de şu anda izlediği siyaset bir provokasyon politikası” dedi konut şu tabirleri kullandı:
*Kendi güvenliğine de hizmet eden bir siyaset değil açıkçası, stratejik ve güvenlik değerlendirmesiyle söylüyorum. Yani taktik seviyede kimi şeyleri hallediyor olması, stratejik düzlemde kendisi için yarattığı daha büyük tehdidi değiştirmiyor. Bu türlü bir realite var fakat şu an İsrail’deki zihin öteki türlü çalışıyor.
*Sayın Şara’nın, bölge ülkelerinin hiçbiri için bir tehdit oluşturmamaya yönelik siyaseti İsrail’i de içeriyor. Bence İsrail kendisiyle ilgili bir güvenlik sorunu algılıyorsa, bir devletin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne bağımsız hürmet duyacak biçimde bununla ilgili parametreleri söylemeli. Aksi takdirde, ‘Ben niyet okudum, artık değil fakat tahminen 15 yıl sonra bunlar bana tehdit olurlar.
*Ben o vakit gidip oraları işgal edeyim, buradan da bu türlü yapayım’. O vakit bir diğeri da gelir sana bunu yapar. Hasebiyle, bence bunu profesyonel bir halde halletmek gerekiyor. İsrail’in burada daha sorumlu davranması kıymetli. İşgal siyaseti büsbütün İsrail’in güvenliğine olmayan bir siyaset. Zıt tepecek bir siyaset. Suriye’yi daha da istikrarsızlaştırma yapısı olan bir siyaset.
SDG ve Suriye hükümeti ortasında bir mutabakata nazaran SDG’nin silah bırakıp kendini feshedecek olmasına İsrail’in reaksiyonunun nasıl olacağına ait görüşleri sorulan Fidan, şu biçimde cevap verdi:
*İsrail’de iki tane ana akım niyet var. Birinci fikir kümesi bölgeyle hakikaten hürmete, sevgiye ve karşılıklı münasebetlere dayalı bir bağlantı geliştirmek ve İsrail’i böylelikle daha inançlı hale getirmek. İkinci fikir bölge ülkelerini daima zayıf ve iç karışıklık içerisinde tutarak İsrail’i inançlı tutmak.
*Netanyahu ikinci kümeye mensup. Yani ‘Bölge ülkeleri Mısır, Ürdün, Lübnan, Suriye, Irak. Bunların hepsi zayıf olsun, belirli kabiliyetleri olmasın. İsrail de burada kendini inançta hissetsin’. Bu strateji, İsrail’le de güvenlik getirmiyor, bölgeye de güvenlik getirmiyor. Birçok sorun getiriyor. Ben, burada tam da bu perspektiften ötürü Suriye’nin içerisinde bölücü kümeleri, yani işte diyelim PKK’nın Suriye’de hala işgale devam etmesini yahut diğer iç çatışmaların görülmesini falan destekleyen bir yaklaşımın sağlıklı bir yaklaşım olmadığını düşünüyorum.
*Bu öngörülemeyen öbür meseleleri da beraberinde getiriyor. Yalnızca bölge için değil, İsrail için de. Yani o açıdan ben bu siyasetleri formüle ederlerken çok daha dikkatli olmaları gerektiğini düşünüyorum.
