Çanakkale Savaşları’nın üzerinden 110 yıl geçmesine karşın ayrıntılar ortaya çıkmaya devam ediyor. Savaş sırasında İngiliz askerlerinin kıyıya vuran mektupları, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı bünyesindeki Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi’nde yapılan çalışmalarla Türkçeye çevrilerek, araştırmacıların hizmetine sunuldu. Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi’nde Çanakkale Cephesi’ne ilişkin çok kıymetli külliyat oluşmaya başladığını söyleyen Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, “Özellikle son vakitte okuduğumuz ve taramasını gerçekleştirdiğimiz dokümanlarda, arşivlerde Çanakkale Cephesi’nin ne kadar büyük ve kıymetli bir cephe olduğu, savaşın şiddeti, savaşın içeriği hakkında çok değerli bilgiler ihtiva eden evraklara ulaştık. Örneğin bu dokümanların içerisinde o devrin kurallarındaki düşman askerlerinin üzerlerinden çıkan mektuplarda hem savaşın şiddeti hem de Türklerin yapmış olduğu savunmanın harikalığı, Türklerin vatanperverliği, Türklerin vatana bağı bahislerinde çok değerli anekdotlar içeren dokümanlara ulaştık. Bunları şu anda Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi’mizde ziyaretçiye açık hale getirdik. Burası, Çanakkale Cephesi ile alakalı da araştırma yapan tarihçilerin de en değerli müracaat kaynaklarından oluştu” sözlerini kullandı.
‘ÇOK DEĞERLİ BİLGİ VE EVRAKLARA ULAŞMAK MÜMKÜN HALE GELDİ’
Çanakkale Cephesi ile ilgili araştırma yapan tarihçilerin geniş ve teferruatlı bilgiye merkezdeki arşivlerden ulaşabileceğini belirten Kaşdemir, “Biz bu çalışmalarımızın hepsini dijital mecraya da aktarmış durumdayız. Hatta buraya gelmeden de dijital kaynaklardan Çanakkale Cephesi ile alakalı çok kıymetli bilgi ve dokümanlara ulaşmak mümkün hale geldi. Biz Çanakkale Tarihi Alanı Başkanlığı olarak Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi’mizde Çanakkale Cephesi ile alakalı en güçlü içeriğe sahip olduğumuzu, en varlıklı külliyata sahip olduğumuzu, bu hususla alakalı en teferruatlı arşive sahip olduğumuzu bir kere daha söz ediyor. Bütün araştırmacıları, bütün tarihçileri Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezimizde beklediğimizi tabir ediyor.”
Bu ortada arşiv dokümanlarındaki Türkçeye çevrilen mektupların kimilerinde şu sözler yer aldı:
“Hemen karşılık veriyorlar. Mermi kesimleri vefat saçıyor. Buradan sağ kurtulacak büyük olanlardır. Tarihsiz Arıburnu Karargahından burada askerler karamsar bir formda düşünüyorlar. Çarşamba günü öğlen vakti Türkler üzeri kapalı siperlerimize 160 mermi attılar. Şimdiye kadar bu türlü harikulade bombardımana tutulmamıştık. Altı havan topu bu bombardımana eşlik etti. Artık şarapnelleri vesaireyi siz takdir ediniz. Rahmet versin ki 15-18 adım yüksekliğinde bir mahalde bulunuyorduk. Türk ateşi siperlerimizi güzelce tahrip etti. Bir süre ağır top mermileri de düştü. Çok kaybımız vardır. Burada yemek ve içeceğimiz boldur, zerzevat bile bulunuyor.”
“Türkler bir saatte150 mermi atıyorlar. Geçen gün ön sınırdaki siperlere çıktık. Burası çok tehlikelidir. Bundan sonra bir daha ileri siperlere çıkmayacağımı ümit ediyorum.” 12 Kasım 1915
“Bir Türk mermisi 5 kişinin ölmesine ve 4 kişinin de yaralanmasına sebep olmuştur. Artık bu acı duruma alıştık.” 19 Eylül 1915
“Avustralya’dan: On sekiz yaşındaki gençler silah altına çağrılıyor. Hatta kızlar da bu kapsama alınıyor. Bu işler bizim hiç gülmek bilmeyen avukatları bile güldürecek tuhaflıklarla doludur.” 9 Kasım 1915
“Ateş çizgisinden: Dün 971 Rakımlı Zirve’ye çıktım. Anafartalar Ovası’nı ve etrafını gördüm. Türk ateşlerinin isabeti endişesiyle çekildim.” 13 Kasım 1915
“Düşmanımız Türklerin atışları pek hoş. Bir top mermisi ile iki meyyit, iki yaralı olmuştur.” 12 Kasım 1915
“Dün korunaklı bir siper kazarken bir mermi tâm isâbetle 4 askeri öldürdü ve 5 kişiyi de yaraladı. Ölen askerlerin bedenleri paramparça oldu. Türklerin yeni mermileri çok tesirli ve çok fazla kayıp verdiriyor. Bizimkilerin de pek alışılmış birebir etkiyi yaptığını düşünmek istiyoruz.”,
“22 ay 2 günden beri Arıburnu’nda siperlerdeyiz. Ebediyen Türklerin kahredici ateşlerine maruz kalıyoruz. Fransa Cephesi’ndeki savaş buradakinin yanında bir hiç. İki gün önce Türkler tekrar dehşetli, büyük kayıplar verdiren bir bombardıman yaptılar. Fransa’da 15 gün muharebeden sonra 1 hafta istirahat ve akabinde orduya yetki verildiği halde burada 6 aydan beri her gün kazma kürek sallıyoruz.” 12 Kasım 1915”
