ABD ve Rus heyetlerinin, ikili bağlantıları olağanlaştırma ve Ukrayna’daki savaşı sonlandırma maksadıyla yaptıkları toplantı bitti.
TASS haber ajansına göre, ABD Başkanı Donald Trump ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in geçen hafta yaptığı telefon görüşmesinden sonra Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’da bir ortaya gelen iki ülkenin heyetlerinin toplantısı 4,5 saat sürdü.
Görüşmelerde Rus heyetinde Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Kremlin Dış Siyaset Danışmanı Yuriy Uşakov ve Rusya Doğrudan Yatırım Fonu Başkanı Kiril Dmitriyev; ABD heyetinde ise ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz ve Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff yer aldı.
“Ukrayna Savaşı’nda kalıcı bir son olmalı”
ABD tarafı toplantının akabinde yaptığı açıklamada, iki tarafın da ihtilaflı noktaları ele almak için bir istişare sistemi kurulması konusunda anlaştığını duyurdu.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın en kısa müddette sona erdirilmesi için çalışmaya başlamak üzere üst seviye grupların atanması konusunda anlaşıldığını açıkladı.
Bakanlık, Rubio ve Lavrov’un, karşılıklı jeopolitik çıkarlar ve yatırım fırsatları konusunda gelecekte işbirliği yapma konusunda da anlaştığını duyurdu.
Dışişleri Bakanı Rubio, Rus tarafıyla 4 prensip üzerinde anlaştıklarını bildirdi.
İki tarafın da misyonlarının fonksiyonelliğini yine tesis etmek emeliyle gruplar atacağını söyleyen Rubio, “Ukrayna Savaşı’nda kalıcı bir son olmalı” dedi.
Başkan Trump’ın süratli hareket etmek için motive olduğunu belirten Rubio, bölgesel ve güvenlik garantileriyle ilgili müzakerelerin olacağını bildirdi.
Rubio, Avrupa’da devam eden bir ‘sonsuz savaş’ olmasının Trump için kabul edilemez olduğunu belirtirken, “Bugünkü görüşme uzun bir sürecin birinci ve güç bir adımıydı. Kimseyi kenara atmıyoruz. Bir noktada Avrupa Birliği de sürece dahil olacak” dedi.
“NATO’nun genişlemesi egemenliğimize direkt bir tehdit”
Görüşmenin akabinde basın toplantısında konuşan Lavrov, mesken sahibi Suudi Arabistan’a teşekkür etti.
İki tarafın da birbirini dinlediğini, verimli bir görüşme gerçekleştirildiğini belirten Lavrov, mümkün olan en kısa müddette elçiler atama konusunda anlaştıklarını duyurdu.
Lavrov “Bugün meslektaşlarımıza, Lider Putin’in tekraren vurguladığı şeyi açıkladık: NATO’nun genişlemesi, Ukrayna’nın Kuzey Atlantik ittifakına katılması, Rusya Federasyonu’nun çıkarlarına direkt bir tehdittir, egemenliğimize direkt bir tehdittir” dedi.
Heyetlerarası görüşmenin arasında Rusya Dışişleri Bakanlığı da açıklamalar yayımladı.
Ukrayna’nın NATO’ya dahil olmayacağının garantisinin Rusya için kâfi olmayacağını belirten Rus Dışişleri, “NATO, 2008 yılında Bükreş’te kabul edilen kararlardan vazgeçmeli” dedi.
Heyetler görüşmeye devam edecek
Kremlin Dış Siyaset Danışmanı Yuriy Uşakov, basın mensuplarına toplantının sona erdiğini belirterek, iki ülke heyetlerinin Ukrayna konusunda ilerleyen vakitte görüşmeye devam edeceğini söyledi.
Rusya Devlet Başkanı Putin ile ABD Lideri Trump ortasında gelecek hafta bir görüşme yapılma ihtimalinin düşük olduğuna işaret eden Uşakov, “İki ülke heyetleri ortasında yakın çalışmalar yapılması gerekiyor. Biz buna hazırız fakat başkanların görüşmesine ait bir tarih vermek şimdi sıkıntı.” dedi.
Uşakov, Ukrayna konusunda müzakerelere katılacak Rus yetkililerin Putin tarafından belirleneceğinin altını çizdi.
Görüşmelerden evvel neler oldu?
Üst seviye Amerikalı ve Rus yetkililer, Lider Trump’ın Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek için çabaladığı ve Kremlin’in Washington ile daha sıcak bağlar aradığı bir devirde, Salı günü Suudi Arabistan’da en az üç yıldır iki ülke ortasındaki en kapsamlı müzakereler için bir ortaya geldi.
Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’daki görüşmeler öncesinde, Rus yetkililer, ABD ile “normalleşme” arayışında olacaklarını, hatta büyük Amerikan petrol şirketlerinin Rusya’ya geri dönme mümkünlüğünü bile öne sürdüler.
Ukrayna ve Avrupa, Trump’ın Ukrayna’ya Rusya’nın lehine olacak bir barış muahedesi zorlamaya çalışabileceği dehşetiyle, derin bir telaşla uzaktan izliyordu.
Trump’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir V. Putin ile yaptığı uzun telefon görüşmesinden bir haftadan kısa bir mühlet sonra gerçekleşen toplantı, öğlen namazı için kısa bir mühlet ertelendi ve akabinde devam etti.
“Birlikte çalışarak büyük yararlar elde edeceğiz”
Trump daha sonra iki başkanın Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’nın “bir gün birlikte çalışarak elde edecekleri” “büyük faydadan” bahsettiklerini ve Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek için “hemen müzakerelere başlamayı” kabul ettiklerini söyledi.
ABD heyetine Dışişleri Bakanı Marco Rubio; Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Waltz; ve Trump’ın Ortadoğu elçisi ve Trump’ın uzun vakittir arkadaşı olan Steve Witkoff başkanlık etti.
İnancı tekrar inşaa etmek
Heyet Salı günü Riyad’daki Diriyah Sarayı’nda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey V. Lavrov ve Putin’in dış siyaset danışmanı Yuri Ushakov ile bir ortaya geldi. Rusya’nın egemen servet fonu başkanı Kirill Dmitriev’in günün ilerleyen saatlerinde görüşmelere katılması bekleniyordu.
Ushakov, Riyad’a indikten sonra gazetecilere, görüşmelerin maksadının “Rusya ve Washington ortasındaki bağın gerçek bir olağanlaşmasını başlatmak” olacağını söyledi.
Geçtiğimiz hafta Rusya’da hapsedilen bir Amerikalı öğretmenin hür bırakılması için Witkoff ile birlikte çalışan Dmitriev, “iletişimi tekrar kurmak, itimadı yine kurmak, başarıyı yine inşa etmek” için ABD ile ekonomik işbirliğini tekrar başlatmaya çalışacağını söyledi.
Dmitriev, görüşmeler başlamadan evvel Salı günü yaptığı kısa bir röportajda, “ABD’li petrol devleri Rusya’da çok başarılı işler yaptı,” dedi ve ülkelerin ticari bağlarını nasıl tekrar kurabileceklerine dair bir örnek verdi. “Bir noktada geri döneceklerine inanıyoruz, zira Rusya’nın onlara Rus doğal kaynaklarına erişim için verdiği bu fırsatlardan neden vazgeçsinler ki?”
Güç, görüşülen hususlar ortasında
Exxon Taşınabilir de dahil olmak üzere önde gelen Batılı petrol şirketleri, üç yıl evvel Putin’in Ukrayna’ya tam ölçekli işgali nedeniyle oluşan öfkenin akabinde Rusya’dan çekilmek için birçok diğer şirkete katıldı.
Trump ve Kremlin’e nazaran, güç ve ekonomik bağlar geçen hafta Putin ile Trump ortasındaki görüşmenin hususları ortasındaydı.
Rus yorumcular, Trump idaresiyle görüşmelerin ve Ukrayna’da bir barış muahedesinin, Amerika Birleşik Devletleri’nin Biden idaresi tarafından Moskova’ya uygulanan ağır yaptırımları kaldırmasının yolunu açabileceği umudunu lisana getirdiler.
Salı günkü görüşmeler, Putin’in 2022’nin başlarında gerçekleştirdiği işgalden sonra üst seviye Amerikan ve Rus yetkililerden oluşan geniş heyetlerin şahsen bir ortaya geldiği birinci sefer.
Rubio Pazar günü CBS’de yayınlanan “Face the Nation” programında “Burada barışa yanlışsız ilerleme mümkünlüğü varsa, Ruslarla konuşmamız gerekecek” demişti.
Ancak Avrupa ve Ukrayna’da Salı günü planlanan görüşmelerin haberi baş karışıklığı ve kaygıyla karşılandı. Rubio görüşmeleri ön hazırlık olarak nitelendirirken, Avrupa’da Trump’ın Rusya’ya yaklaşımının Amerika Birleşik Devletleri’nin müttefikleriyle koordine edilmediği istikametinde yaygın tenkitler vardı. Ukraynalı yetkililer, kendi iştirakleri olmadan müzakere edilen ülkeleriyle ilgili rastgele bir muahedeyi reddedeceklerini belirtti.
“Zelensky: Biz olmadan yapılan hiçbir muahedeyi kabul etmeyiz”
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky Pazartesi günü “Bizim hakkımızda bizim olmadan yapılan hiçbir muahedeyi kabul edemeyiz” dedi.
Zelensky bu hafta Körfez bölgesindeydi ve burada birkaç ülke Ukrayna savaşında arabulucu rolü oynamak için Moskova, Kiev ve Batı ile ilgilerini kullanmaya çalıştı. Pazartesi günü Zelensky, esir değişimi ve Ukraynalı çocukların Rusya’dan geri dönüşü hakkında görüşmek üzere Birleşik Arap Emirlikleri’ndeydi.
Salı günü Zelensky, Türkiye’nin başşehri Ankara’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir ortaya gelecekti.
Ukraynalı yetkililer ayrıyeten Zelensky’nin bu hafta Suudi Arabistan’da olacağını lakin Ukrayna’nın ABD-Rusya görüşmelerine davet edilmediğini söyledi. Kremlin dış siyaset danışmanı Ushakov, Ukraynalılarla üçlü bir toplantı için plan olmadığını söyledi ve “Buraya Amerikalı meslektaşlarımızla müzakereler yapmak için geldik,” dedi.
Suudi Arabistan’a itibar
Suudi Arabistan’ın fiili yöneticisi Veliaht Prens Muhammed bin Selman için görüşmelere mesken sahipliği yapmak, Orta Doğu’nun ötesine uzanan bir tesire sahip global bir önder olarak statüsünü sağlamlaştırmak için büyük bir fırsat sundu.
Suudiler, Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında, Rusları ve Amerikalılar’ı “Krallığın dünyadaki güvenliği ve barışı artırma eforlarının bir kesimi olarak” karşıladıklarını söyledi.
Orta Doğu’daki öteki ülkeler üzere Suudi Arabistan da Ukrayna savaşında taraf olmaktan kaçındı.
Rusya ile yakın bağlar kurarken Ukrayna’ya insani yardım gönderdi. Geçtiğimiz Haziran ayında İsviçre’de Rusya’yı dışlayan bir Ukrayna barış konferansı düzenlendiğinde, Suudi Arabistan ve komşu Birleşik Arap Emirlikleri son ortak bildiriyi imzalamayı reddetti.
Salı günü, iki üst seviye Suudi yetkili – Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Musaed el-Aiban – toplantının başında Amerikalı ve Rus yetkililerle birlikte masaya oturdu.
