Türkiye’de 2017’de tespit edilen kahverengi kokarcayla çaba kapsamında kurumlarca çeşitli çalışmalar yürütülüyor.
İstilacı tıbbın ziyanlarını önlemek hedefiyle Sakarya Üniversitesi (SAÜ) Teknokent laboratuvarlarında akademisyenler tarafından 2018’de başlatılan çalışmalarda eser düzeyine ulaşıldı.
SAÜ Kimya Kısmı akademisyenlerinden Prof. Dr. Mustafa Zengin öncülüğünde, Prof. Dr. Mustafa Arslan ile Prof. Dr. Mustafa Küçükislamoğlu, Tıp Fakültesinden Prof. Dr. Oğuz Karabay ve Prof. Dr. Mehmet Köroğlu’ndan oluşan grup, laboratuvar ortamında, tıpkı tıptaki canlıların irtibat kurmak için kullandıkları kimyasal salgı “feromon”u elde etmeyi başardı.
Kahverengi kokarcayla birebir kimyasal salgıyı yayarak zararlının bir noktada toplanıp imha edilmesine imkan sağlayacak tuzakların da kısa müddette seri üretimine başlanacak.
– “Topyekün uğraş gerekiyor”
Prof. Dr. Mustafa Zengin, AA muhabirine, kahverengi kokarcanın Türkiye’de birinci olarak 2017’de Artvin’in Borçka bölgesinde görüldüğünü söyledi.
Zararlılıyla uğraşa yönelik feromonun dünyada yalnızca ABD’de üretildiğini aktaran Güçlü, feromon üretimiyle ilgili kendilerine 2018’de Karadeniz Ziraî Araştırmalar Müdürlüğünden çalışma talebi geldiğini söyledi.
Zengin, 2018’de birinci feromonu ürettiklerini lakin teknik koşullar nedeniyle çalışmalara orta verdiklerini, o periyot Türkiye’de sorunun yaygın olmadığını anlattı.
Zararlının artış göstermesiyle Sakarya Büyükşehir Belediye Lideri Yusuf Alemdar ile AK Parti Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz’un çalışmanın bir an evvel yerli eser olarak hayata geçmesi için kendileriyle görüştüğünü belirten Varlıklı, “O günden beri çalışmaya başladık ve iki feromonu da ürettik. Ön denemelerimizi tamamladık. Şu an seri üretim evresine getirdik. Gayemiz nisan ayı prestijiyle 50-60 bin tuzağı çiftçimize ve ilgililere teslim etmek.” diye konuştu.
Verimi azamiye çıkararak maliyeti de aşağı çekme için çalıştıklarını bildiren Güçlü, muhtaçlık doğrultusunda üretim yapabileceklerini, tuzakların çiftçilere, kurdukları şirket yahut ilgili kurumlar aracılığıyla ulaştırılabileceğini kaydetti.
Zengin, şöyle devam etti:
“Bir istilacı tıpla uğraş tek bir metotla sonuca ulaşmaz. Yalnızca bu tuzakla bunun sonucuna ulaşamazsınız. Bunun biyolojik, fizikî çabası de olmalı. Tek olarak verilen uğraşın sonucu en fazla yüzde 30’dur. Öteki uğraş metotlarını de eklemeniz gerekir. Yavrularını öldürebilmeniz lazım. Onları yiyen cinsleri geliştirmeniz, anaçların gidebileceği yem alanlarını azaltmanız lazım. Onları yiyen kuş yahut uçucu cinsleri devreye almanız lazım. Topyekün bir çaba olmadan, bundan kurtulma bahtımız çok yok. Biz dayanak sağlıyoruz, gayretin ayaklarından birini üretiyoruz.”
Zengin, üreticilere tarlaya zehir atarak zararlıyı yok etmeye uğraşmama tavsiyesinde bulunarak, “Zehir attığınız vakit bu böceği öldürürsünüz lakin yararlı canlıların da hepsini öldürürsünüz. Kazara bu kadar zehrin içerisinden diğer bakteri, virüs, rastgele ziyanlı mantar çeşidi gelişirse bununla gayret çok daha güç olur. Bu sefer bahçeleri kaybedersiniz. Uğraşta uzmanların tavsiyelerini göz önüne almaları lazım. Tarım ve Orman Bakanlığının izlediği gayret metodolojisinde bunu yok etmeye uğraşırken, yeni ziyanlı çeşidin de ortaya çıkmasından tasa ediliyor. İlacın çok atılmaması lazım, eser de satılamayacak hale gelir.” tabirlerini kullandı.
– “Toplama ve imha etme usulüyle istilacı çeşidin ziyanları azaltılacak”
SAÜ Kimya Kısmı Organik Kimya Anabilimdalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Arslan da geliştirdikleri feromonun iki bileşikten oluştuğunu söyledi.
Bu iki eserin birebir anda kullanılması gerektiğini, bunların böcekleri cezbettiğini ve bir ortaya topladığını anlatan Arslan, bu sayede bir yerde toplanan böceklerin üretici tarafından imha edilmesi gerektiğini kaydetti.
Arslan, yaklaşık 5 dönüm büyüklüğündeki tarım alanına bir set feromon tuzağın yetebileceğini aktararak, bu eserlerin mümkün mertebe canlı alanlar yerine metal ve gibisi türevlerin üzerine konulmasının daha sağlıklı olacağını lisana getirdi.
Toplama ve imha etme tekniğiyle istilacı çeşidin ziyanlarının azaltılacağını anlatan Arslan, böceklerin bedenlerinde doğal olarak sentezledikleri kimyasalı laboratuvarda ürettiklerini, bunun “samuray arı” formülünden farklı olduğunu, ikisinin tıpkı anda kullanılmasının daha tesirli olabileceğini söz etti.
