Önemli bir gen kaynağı olmasının yanı sıra 26 kilograma kadar büyüme özelliği bulunan Karadeniz alabalığının kısa müddette büyüyüp pazara sunulur hale getirilmesi gayesiyle Prof. Dr. Abdulkadir Bayır liderliğinde TÜBİTAK takviyeli çalışma başlatıldı. Karadeniz’den getirilen alabalık yumurtaları laboratuvar ortamında mikroenjeksiyona tabi tutuldu. 2020 yılında Nobel Kimya Mükafatı verilen ‘CRISPR/Cas9’ tekniğiyle laboratuvarda mutant Karadeniz balığı üretildi. Bu teknikle, büyümeyi olumsuz olarak etkileyen myostatin geninin susturulmasıyla balıkların büyüme ve gelişmesi hızlandırıldı. Laboratuvar ortamına alınan olağan balıklarla birlikte takibe alınan mutant balıkların 10,5 aylık müddette yüzde 82 daha süratli büyüdükleri belirlendi.
Prof. Dr. Abdulkadir Bayır, ‘CRISPR/Cas9’ tekniğiyle bakterilerin kendilerini virüslerin ziyanlı tesirlerinden korumak için geliştirdiği doğal bir savunma düzeneğini laboratuvar ortamında kullandıklarını belirtti. Bayır, denetim kümesi balıkların 10,5 ayda 45 gram tartısına ulaşırken mutant balıklarınsa yaklaşık 84 gram yüke ulaştıklarını bildirdi. Su eserleri yetiştiriciliğinde toplam maliyetin yaklaşık yüzde 70’ni yemin oluşturduğunu belirten Abdulkadir Bayır, myostatin geni susturulan balıkların kardeşlerine göre çok daha süratli büyümeleri sebebiyle balık çiftliklerine kıymetli katkılar sağlayacağını kaydetti.
‘GIDA ÜRETİMİNDE DIŞA BAĞIMLILIĞI AZALTMAK İÇİN ÖNEMLİ’
Uzun vadeli gayelerinin myostatin geni susturulmuş bir Karadeniz alabalığı damızlık stoku oluşturmak olduğunu söz eden Bayır, “Mutant balıkların bu evrede pazarlanması yasal olarak mümkün değil. Lakin artan dünya nüfusu, global iklim değişikliği, pandemiler ve Rusya- Ukrayna savaşı üzere coğrafik riskler nedeniyle ülkelerin besin üretiminde dışa bağımlılıklarını azaltmaları son derece değerli. Ülkelerin besin üretiminde bu riskleri en aza indirmek için önümüzdeki yüzyılda genetik mühendisliği üzere bilimlere çokça başvurmak durumunda kalacağı ve bu nedenle bilim adamlarının evvelce aksiyon alarak bu cins tekniklerde uzmanlaşmasının ülkelerin bağımsızlığı için son derece önemlidir” dedi.
‘3 YILDIR AĞIR OLARAK ÇALIŞIYORUZ’
‘CRISPR/Cas9’ tekniğinin genetiği değiştirilmiş organizmalarla (GDO) karıştırılmaması gerektiğini, bu teknikle tabiatta zati var olan mutasyonların insan eliyle oluşturulduğunu vurgulayan Prof. Dr. Abdulkadir Bayır, “Hiçbir teknik kusursuz değildir. Biz bu tekniği hayata geçirebilmek için yaklaşık 3 yıldır ağır olarak çalışıyoruz. Gayelerimizden birisi ürettiğimiz mutant balıkları besin güvenliği açısından da detay olarak incelemek. ‘CRISPR/Cas9’ tekniğini uygulama konusunda önümüzdeki tüm mahzurları aştık. Bu etaptan sonra birinci olarak ülkemizin en kıymetli kültür çeşidi olan gökkuşağı alabalığında CRISPR/Cas9 tekniğini kullanarak üreticilerin karşılaştıkları hastalıklar, pigmentasyon, düşük yem kıymetlendirme oranı üzere sorunların tahlilini arayacağız. Üretilen mutant balıkları besin güvenliği açısından inceleyerek çalışmamızı sürdüreceğiz” diye konuştu.
