Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca, ulusal çapta 2025’te devreye alınması planlanan Depozito İdare Sistemiyle, 0,1- 3 litre hacme sahip ambalajların geri dönüşümü için şişe ve kutu başına depozito bedeli ödenecek.
Yazılımı yerli mühendisler tarafından yapılan makineye, ambalajlı atıkların barkodu okutulacak. Makineler atıkları, cam şişe, pet ve alüminyum ambalajlı eser olarak kategorilere ayıracak ve ilgili atık haznesine yönlendirecek.
Ambalajlı eserler, makineye atıldıktan sonra karşılığında şişe başına fiyat alınacak ve bu fiyat alışverişte kullanabilecek. birinci etapta bu makinalar AVM ve marketlere kurulacak.
– “Depozito hepimizin aşina olduğu bir yöntem”
Yeni yıl ile hayata geçirilecek sistem hakkında AA muhabirine bilgi veren İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Etraf Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdem Görgün, Depozito İdare Sisteminin, dünyada 40’tan fazla ülkede kullanıldığını ve bu sayının süratle arttığını söyledi.
Özellikle atık sözünü kullanmadığının altını çizen Görgün, “Depozitoda boşaltılan ambalajı çöpe atarsanız atık haline gelir, atmadığınızda pak bir gereçtir. Ondan ötürü atık değil ‘stratejik hammadde’ demeliyiz. Bu stratejik hammaddeleri, makinaya attığımızda toplanan eserler tekrar geri dönüşüme gidip, iktisada kazandırılıyor. Depozito hepimizin aşina olduğu bir metot. Evvelden ambalajlı bir eseri tükettikten sonra boş ambalajı geri verdiğimizde karşılığında dolu bir şişe alırdık. Tekrardan tıpkı metot gelecek, bu sefer para verilecek.” diye konuştu.
Görgün, sistem sayesinde, Türkiye’de 25 milyar adet içecek ambalajının toplanılacağına işaret ederek, şunları söyledi:
“Markete gittiğimizde aldığımız içeceğe bir ölçü daha fazla para ödeyeceğiz. Buna ‘depozito bedeli’ diyoruz. Bu duruma, eserlerin fiyatını arttıran bir bakış açısıyla yaklaşmamak lazım. Çevreyi müdafaa ismine borç veriyoruz. Etraf şuuru yükselmiş vatandaşlar olarak, bu bedeli ödemeyi göze almalıyız. Ambalaj boşaldıktan sonra gidip makinelere atacağız. Türkiye’nin her yerinde kolaylıkla erişilebilecek noktalarda yaklaşık 20-30 bin adet makina konumlandırılacak.”
Prof. Dr. Görgün bütün bu süreci Türkiye Etraf Ajansı’nın yürüttüğünü vurgulayarak, sürecin dijital bir biçimde ilerleyeceğini ve telefonlarda depozito uygulama sistemi olacağını söyledi.
– “Bu işi doğayı korumak için yapıyoruz”
Cep telefonundaki QR kodu makinaya yaklaştırıldığında, kaç tane ambalaj konduysa makinanın e-cüzdana o kadar depozito bedelini geri ödeyeceğini aktaran Görgün, şunları kaydetti:
“Makinalarda biriken ambalajı ne yapacağız? Burası çok kritik. Bunun için birkaç ögenin çok yeterli çalışması gerekir. Vatandaş nereye, ne attı, makinada kaç ambalaj birikti, bunu kim alacak ve aldığı ambalajlar nereye gidecek? Ambalajlar biriktikten sonra birtakım sahtecilikler meydana gelebilir. Gerecin nasıl aktığını, data akışıyla görmeliyiz. Bu işi doğayı korumak için yapıyoruz bunun da bir maliyeti var. Bu bedeli ödemek zorundayız.”
Prof. Dr. Görgün, Avrupa’da atık ve boş ambalaj toplama sisteminin çok süratli bir halde yaygınlaştığına işaret ederek, “Türkiye’de de bilgi akışı konusunda çok hoş bir sistem kuruldu. Türkiye Çevre Ajansı iki yıl evvel Darphane Genel Müdürlüğüyle anlaştı ve dijital bir alt yapı kurdu. E-cüzdanlar hazır ve bütün makinalar birbiriyle haberleşebilecek halde konumlandırılacak.” dedi.
– “Bu atıkların toplanması için en büyük motivasyonumuz etraf ve iktisat olmalı”
Hem atık hem de sanayi bölümünün, depozito iade sistemine çok gereksinimi olduğunu belirten Görgün, “Şu anda atıklarımızın tahminen yüzde 10’unu sokak toplayıcıları sayesinde toplayabiliyoruz, sağlıklı bir toplama sistemi yok. 2035’de bunu daha da arttırmamız gerekiyor. 2050 de ise sıfır karbon amacı var. Ya bunu yapacağız ya da sıcaktan yanıp, açlık çekeceğiz ve tarım bölümü bitecek.” değerlendirmesinde bulundu.
Depozito İdare sisteminin, doğayı muhafaza ismine olduğunun insanlara anlatılması gerektiğini vurgulayan Görgün, Avrupa’da insanların bunu büyük bir keyifle yaptığını, çocukların ve üniversite öğrencilerinin bu dönüşümden harçlıklarını çıkardığını söyledi.
Görgün, bu biçimde toplumun etraf şuurunun gelişeceğinin altını çizerek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Depozito İdare Sistemi uygulaması yeni yılla hayata geçecek. Böylelikle hem doğayı, iklimi ve çocuklarımızın geleceğini koruyacağız hem de yüz milyonlarca avroyu iktisada kazandıracağız. Bu atıkların toplanması için en büyük motivasyonumuz etraf ve iktisat olmalı. Türkiye’nin, Avrupa’da olduğu üzere genişletilmiş üretici sorumluluğu siyasetinin alt yapısını çok süratli hazırlaması gerekiyor. Aksi halde iklim değişikliği ile çabada sınıfta kalacağız. Endüstrimiz Avrupa ile ticaret yapamayacak hale gelecek. Bunun için herkesin bahse hassaslık göstermesi gerekiyor.”
– “Depozito bedelinin iadesini alacak”
Depozito iade otomatlarının üretimini yapan firmanın sahibi Ayşegül Eroğlu da mevzuyla ilgili 4 yıldır çalışmalar yapıldığını belirterek, Paris İklim Mutabakatı’nda, 2030’a kadar ambalaj atıklarının yüzde 65’e kadar azaltılması tarafında verilen kelam gereği Depozito İdare Sisteminin hayata geçirileceğini aktardı.
Türkiye Çevre Ajansı ile bu mevzudaki çalışmaların çok sıkı bir halde ilerlediğini ve artık sistemin hayata geçebilecek noktaya geldiğini vurgulayan Eroğlu, “Vatandaş, içecek alırken bir depozito bedeli ödeyecek, tükettikten sonra bu şişe ve plastikleri geri götürmekle yükümlü olacak. Geri götürdüğünde, vermiş olduğu depozito bedelinin iadesini alacak. Biz de geri dönüşümün en sağlıklı, en pak halde olmasını, tekrar besinde kullanılabilmesini sağlayan ve sahteciliği önleyen makineler üretiyoruz. Bu makinalara, Depozito İade Makinaları kısaca DİM deniyor.”
– “2025’te bu makinaları alanlarda görmeye başlayacağız”
Eroğlu, DİM’lerin, Teknofest üzere çeşitli tertiplerde, etraf haftalarında görücüye çıktığını lisana getirerek, “2025’te bu makinaları alanlarda görmeye başlayacağız. Daha çok AVM’ler ve marketlerde olacak. İçecek atıklarının geri dönüşüme değil, döngüsel iktisada girebilmesi lazım. Yani bu içecek ambalajlarının dokumada değil de tekrar besin sanayisinin içinde kullanılması manasına geliyor. O yüzden bu içecek atıklarının pak bir formda ayrıştırılması ve dönüştürülmesi gerekiyor. DİM makinaları da bize pak ham unsur kaynağı sağlıyor.” tabirlerini kullandı.
Mevcut ambalajların, döngüsel iktisada kazandırılmasıyla yurt dışından atık ithal etmek durumunda kalınmayacağına dikkati çeken Eroğlu, makina sayesinde ambalajların temizliğinden emin olunduğunu belirtti.
Eroğlu, makinaların kullanımı hakkında da bilgi vererek, “Çevre Ajansı ve Darphane’nin kurmuş olduğu taşınabilir bir aplikasyon var. Bir ATM üzere düşünün. Makinanın kullanımı aslında çok kolay. Birinci olarak QR kodumuzu okutuyorsunuz. Sonra elinizdeki plastik ve cam şişeyi makinanın içine attığınızda, depozito iade bedeli dijital cüzdanınıza aktarılıyor. Burada biriken paralarınızı alışverişte kullanabilirsiniz. Bu makinaları, Türkiye topraklarında yüzde 75’inden fazlası yerli olacak biçimde üretiyoruz. Makinaları herkes üretemiyor, devlet projesi olduğu için lisans ve tescil gerekiyor. ” halinde konuştu.
