TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Adalet Bakanlığı’nın 2025 yılı bütçesi görüşüldü. Konuşmaların tamamlanmasının ardından Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, milletvekillerinin sorularını yanıtladı. Bakanlığın yeni düzenleme hazırlıklarına ait bilgi veren Bakan Tunç; uluslararası hukuk kıymetlendirme anketlerine ait açıklamalarda bulundu. Bakan Tunç’un yargı alanındaki yeni düzenlemelere ait verdiği bilgiler şöyle:
*Yargı hepimizin yargısı. 25 bin hakim ve savcımız var. 11 milyon 845 bin derdest belge bulunuyor önlerinde ve bu yıl içerisinde de 12 milyon 113 bin belgede karar vermiş durumdalar. Aslında derdest evrak sayısından daha fazla karar verdiklerini de, artık birikmiş evrakları da yavaş yavaş aldığımız tedbirler sonucunda eritmekte olduklarını da görüyoruz.
*Tabii ki adaletin tecellisi için ön koşul hukuk devleti. Hukuk devleti için de kuvvetler ayrılığı; yasaması, yargısı, yürütmesiyle. Adaletin tecellisi için de öncelikle muhtaçlığa karşılık veren bir mevzuatın olması lazım.
*Bu bahiste Meclis’imiz son yasama devrinde de yargı teşkilatımız güçlendiren; adaletin tecellisi, hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı için değerli düzenlemeler yaptı.
“HAZIRLIĞIMIZ VAR”
*Önümüzde bir Yargı Islahatı Strateji Evrakı hazırlığımız var ve hazırlık çalışmalarımızı da sona erdirdik. Bütün toplum bölümlerinin görüşlerini aldık, yargıdan beklentilerini görmeye çalıştık, barolarımızdan, üniversitelerimizden görüşler aldık, komitelerimizi ziyaret ettik ve sonuçta bir taslak çalışmamızı hazırladık.
*Sayın Cumhurbaşkanımız önümüzdeki günlerde kamuoyuyla paylaştıktan sonra da çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
*Fiziki yapı konusunda da değerli ilerlemeler sağladık. Bunların teknolojinin tüm imkanlarıyla donatılması konusundaki kararlılığımızı da sürdürüyoruz. ‘Fiziki imkan kâfi değil, saraylar yapıyorsunuz, içerisinde adalet yok’ tenkitleri kelam konusu oldu.
*Özellikle fiziki yerlerin içerisini teknolojik imkanlarla donatarak gereksinime yanıt veren bir mevzuatın uygulanmasının sağlanacağı fiziki yerlerdeki insan ögesi çok değerli. Onlar da kürsüde misyon yapan hakim, savcı ve avukatlarımız. Bugün 25 bine yakın hakim ve savcımız var.
*2002 yılında 9 bindi. Artan iş yüküne oranla bu sayıyı daha da artırmamız gerekiyor. 2 yıl süren hakim-savcı adaylığı yerine artık 3 yıl süren hakim-savcı yardımcılığı sistemi…
*Hukukçu arkadaşlarımız mezun olduktan sonra, Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı’nı kazanıp Hakim-Savcı Yardımcılığı Sınavı’nı da kazandıktan sonra artık onları 3 yıllık bir süreç bekliyor. 1 yıla yakını Adalet Akademisi’nde güçlü bir eğitim biçiminde gerçekleşecek.
DEMOKRASİ AÇIKLAMASI
Dünya Adalet Projesi’nin paylaştığı hukukun üstünlüğü endeksinde Türkiye’nin en son sıralarda olmasına ait konuşan Tunç, bu cins tertiplerin bağımsız olmadığını belirterek şöyle konuştu:
*Dünya hukukun üstünlüğü endeksi, Dünya Adalet Projesi olarak bilinen kar hedefi gütmeyen bir kuruluşun eseri. Ülkelerde değişik araştırmalar yaparak bir endeks hazırlıyor. Bu endekse baktığımız vakit bilhassa Türkiye’nin gerçekleştirmiş olduğu uygulamaların, ıslahatların oraya yansıtılmadığını görüyoruz.
*Objektif kriterlere dayanmıyor. Türkiye o sıralarda değil. Listeye baktığımız vakit Türkiye’nin üstünde gösterilen birçok ülkede demokrasinin bile olmadığını, seçimlerin yapılmadığını göreceksiniz.
*Dolayısıyla hukuk devleti olmayan, demokrasi olmayan ülkeleri Türkiye’nin üstünde göstermek haksızlık. Bu kar emeli gütmeyen kuruluşun bu çalışmaları yapabilmesi için bağışa muhtaçlığı var. Bizim Adalet Bakanlığı bütçesinde bununla ilgili bir ödenek konulmamıştı. 2025 bütçesinde de bu türlü bir ödenek yok.
*Bağış yapan ülkelerin daha önde çıktığını da görüyoruz. Dikkate alınıyorsa biz kendimizi daha uygun anlatmalıyız.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI
Yargı bağımsızlığına ait dataları paylaşan Bakan Tunç, AİHM’in hak ihlali kararlarında Türkiye’nin ahenk oranının Avrupa ülkelerinden daha yüksek olduğuna dikkat çekti. Bakan Tunç, yargı bağımsızlığına ait paylaştığı datalar şöyle:
*Yargı bağımsızlığı, hukukun üstünlüğü konusunda çok hassasız. AYM ve AİHM kararlarına ahenkle ilgili tenkitler yapıldı. Türkiye, AİHM ihlal kararlarına baktığımız vakit aslında genel ortalamanın üzerinde daha müspet bir manzara sergiliyor.
*2012-2023 Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler ortasında genel olarak toplam ihlal kararı 673 bin 915, ihlal sayısı 10 bin 252, ihlal verilmeyen karar sayısı 663 bin 663, Avrupa Kurulu ülkeleri ihlal ortalaması yüzde 1.52. Türkiye hakkında 2012-2023 yılları ortasında verilen ihlal karar sayısı 95 bin 810, ihlal sayısı 1126, ihlal verilmeyen karar sayısı 94 bin 684, Türkiye’nin ihlal ortalaması yüzde 1.17.
*Ülkemiz aleyhine verilen ihlal kararı sayısı 2018’den beri her yıla azalıyor. 2018’de 140, 2019’de 98, 2020’de 85, 2021’de 76, 2022’de 73 ihlal var. AİHM kararlarının Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler hakkında 2023 yılında verilen ihlal karar sayısı 38 bin 260, ihlal sayısı 292, ihlal verilmeyen karar sayısı 37 bin 368, Avrupa Kurulu üyeleri ihlal ortalaması yüzde 2.33. Türkiye için ise yüzde 1.42.
*Bu ihlal kararlarına ahenk da kıymetli. Avrupa Kurulu üyelerinin ortalaması yüzde 78.97, Türkiye’nin ahenk oranı ise yüzde 89.66. Avrupa ülkelerinin ortalamasının üstünde bir müspet bir durum kelam konusu.
Bakan Tunç, AYM’nin bireysel müracaat istatistiklerine ait de şu bilgileri verdi:
*AYM ferdi müracaat istatistiklerine baktığımız vakit da birtakım örneklerden yola çıkarak bir genelleme yapıldığı vakit ülkemize haksızlık yapıyoruz. Birkaç davayı konuşuyoruz burada, 12 milyon karar göz arkası ediliyor. AYM ferdî müracaat istatistikleri: 641 bin 541 müracaat oldu, sonuçlandırılan 535 bin 153, hak ihlali verilen 76 bin 394, derdest 106 bin 388, kurullar kademesinde kabul edilemez bulunan müracaat sayısı 440 bin.
*Diğer evraklar temelden inceleniyor ve bu incelemeler sonrası 76 bin 394 ihlal kararı verilmiş. Bunların 20 bini makul müddette yargılanma hakkından doğan.
*Makul müddette yargılanma hakkından verilen ihlal kararlarını çıkardığımızda ihlal oranı toplam müracaatın yüzde 3’ü. AYM kararlarına ahenk oranına baktığımızda; 2012-2024 yılları ortasında hak ihlali kararı verilen evrak sayısı 76 bin 394, bu kararlardan 76 bin 293’ü icra edilmiş, sırf 101’i icra edilememiş.
*Yargıtay’ın kökleşmiş içtihatlarıyla çelişen kimi kararlar var ve bu husustaki ihlal kararlarına ahenk oranı da yüzde 99.3.
ÖZGÜR ÖZEL’LE İLGİLİ AÇIKLAMA
CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in yerine kayyum atanan Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’le cezaevinde görüşme talebine Bakanlık tarafından verilen karşılık ve kendisinin husus hakkındaki açıklamaları hakkında konuşan Tunç, Özel’in kendisi hakkındaki kelamlarını şöyle eleştirdi:
*Benim yanlış anlaşılan cümlelerim sabahtan beri burada daima konuşuldu. CHP Genel Lideri Sayın Özgür Özel’in Esenyurt Belediye Liderini cezaevinde ziyaret talebiyle ilgili olarak bir müsaade talebi kelam konusu oldu.
*Hükümlü ya da tutukluların cezaevinde ziyaretçileriyle nasıl görüşecekleri bizim mevzuatımıza alışılmış. Yönetmeliğin 40. hususunda milletvekilleri cezaevi yönetimine bildirerek hükümlü ve tutukluyla görüşebilir. Bunun istisnası terör suçluları. O bakımdan Adalet Bakanı’nın müsaadesine alışılmış. Müsaade müracaatında bulunduktan sonra Adalet Bakanı’nın müsaade vermek zorunda olduğuna ait bir mevzuatımız yok.
*CHP Genel Liderine ret yanıtı vermedik. En son yaptığı konuşmada bu ülkenin Adalet Bakanı’na, ‘Sen nasıl müsaade vermezsin, müsaade vermeyen Adalet Bakanı’nın alnını karışlarım’ kelamlarını söyledi. ‘İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Adalet Bakanı’nın imamı’ halinde yakışıksız kelamlar söyledi.
*’Alnını karışlarım’ dedikten sonra müsaadeyle ilgili mevzuatı hatırlattım, gazeteciler sordu; ‘Bugünkü konuşmasında bir Adalet Bakanı’ndan bu formda yakışıksız tabirlerle müsaade istenir mi’ dedim ve ‘Adam üzere müsaade istenir’ dedim. Benim üslubumu biliyorsunuz. Müsaade vermek zorunda değil Adalet Bakanı.
*Meclis’te kümesi bulunan partilerin genel başkanı müracaat ettiğinde mutlaka müsaade verilmek zorundadır’ diye bir mevzuat kararı var mı, yok. Bu takdir yetkisi değil mi? Siz, takdir yetkisi olan bir bahiste bu formda konuşursanız o vakit benim hiç üslubum olmayan bir formda yanıt da alırsınız.
KILIÇDAROĞLU AÇIKLAMASI
Önceki dönem CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun Cumhurbaşkanına hakaretten yargılandığı davaya ait de açıklamalarda bulunan Tunç, kelamlarının çarpıtıldığını argüman etti. Tunç, davaya ait siyaseten konuştuğunu belirtirken, Kılıçdaroğlu’nun hakaret olarak nitelediği sözleri hakkında şunları söyledi:
*Eski CHP Genel Lideri Sayın Kemal Kılıçdaroğlu ile ilgili devam eden bir dava var. Orada kelamın yarısını alıyorsunuz, başka yarısını almıyorsunuz. Orada gazeteciler, ‘CHP eski Genel Lideri Sayın Kılıçdaroğlu, Ankara Adliyesi’nde tabir verecek, nedir durum’ dediler. Geçmişte Cumhurbaşkanımıza yönelik hakaret savı içeren sözlerle ilgili belgeler var, 9 kovuşturma, 5 soruşturma formunda.
*Burada pak bir lisanla siyaset yapmanın gerekliliğinden bahsettim. Biz siyasetçi olarak bundan bahsedemez miyiz? Hakaret siyasetiyle bir yere varılamaz, varılamayacağının örneği de CHP eski Genel Lideridir. Bugünkü siyasetçiler de birebir yolu izlerlerse tıpkı biçimde millet tarafından tasvip görmezler.
*Halk TV’de, Sözcü TV’de, TELE1’de yalnızca bu kısmı var. Son kısmında da şunu söylüyorum: ‘Sayın Kılıçdaroğlu’nun söylediği bu kelamların hata teşkil edip etmediğine yargı karar verecektir’ diyorum. O kısmını niçin almıyorsunuz? Siyaseten 17-25 Aralık sürecinde o tabirlerin tekrar edilmesi ve Sayın Cumhurbaşkanımıza yönelik hakaretleri kabul etmemiz mümkün değil. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde Cumhurbaşkanımızın yargı bağımsızlığı çerçevesinde bu hükümetin adalet siyasetlerini gerçekleştirmekle vazifeliyiz.
*Siz, devletin başına yönelik o tabirleri söyleyenlere karşı benden bir yanıt beklemiyorsanız o vakit siyaset yapılmasının bir manası yok.
‘AHMAK’ DAVASI
Tunç, ‘Ahmak davası’na ait de şunları söyledi:
*’Ahmak davasına bakan hakimi Samsun’a sürdünüz’ diyorsunuz. Bu türlü bir şey yok. İstanbul Anadolu 7. Asliye Ceza Mahkemesi’ne bu Sürüldüğünü argüman ettiğiniz hakimin ‘tarafsızlığından kuşku ediyoruz, hakimin reddi talebinde bulunuyoruz’ diyen esasen Ekrem İmamoğlu.
*Ret talebinde bulunduğunuz bir hakimin, tarafsızlığından kuşku ettiğiniz bir hakimin HSK kararıyla öteki bir mahkemeye atanmasını nasıl bu türlü bir değerlendirebilirsiniz? Demişsiniz ki, ‘Bu hakimin tarafsızlığından kuşku ediyoruz.’
Cezasızlık algısı tartışmalarına ait de açıklamalarda bulunan Tunç, Türk Ceza Kanunu ve Kabahatler Kanunu üzere kanunlarda yine bir düzenlemeye muhtaçlık olduğuna dikkat çekerek şunları söyledi:
*Toplumda birtakım kabahatler bakımından toplumsal huzuru bozan birçok hatada Türk Ceza ve Kabahatler kanunlarımızda yine bir kıymetlendirme yapmamız lazım. Bu alışılmış Meclis’imizin takdirinde. Bu hususta bir çalışmamız kelam konusu. Bilhassa cezaların alt sonu bakımından bir cezasızlık algısına yol açtığını görüyoruz.
*Buradaki caydırıcılığı sağlayacak bir hassas çalışmamız var, bunu milletvekillerimizin takdirini arz edeceğiz. Hata işlendiği andan itibaren bir infial durumu kelam konusu oluyor. Ceza Muhakemesi Kanunumuzda tutuklama sebepleri var. Bu katalog cürümlere yeni bir ek yapmadan iki yılın altındaki kabahatlerde tutuklama yasağını koruyarak AİHM kriterlerini karşılayarak; kabahatin işleniş formu, kişinin hata sürece eğilimi ve kamu sistemini bozma üzere kriterler getirilebilir.
*İki yılın altındaki cezalarda da kontrollü hürlük önleminin bir yıllık maktu müddetten yararlanabilmesi için Meclis’imizin takdir edeceği bir müddet cezaevinde kalma durumu halinde cezasızlık algısıyla ilgili birtakım problemleri ortadan kaldırabiliriz.
