Detaylar geliyor…
Türkiye Futbol Federasyonu, hakemlik müessesinde esaslı bir değişikliğe gitmeyi planlıyor. İngiliz sistemi TFF’nin gündeminde… Skorer’in haberine nazaran TFF’nin MHK’de uygulamak istediği İngiliz sisteminin ayrıntıları şöyle:
İngiltere’de hakemlik kurumu uzun bir vakittir, futbolu yöneten öbür organlardan farklı olarak çalışıyor. 2001 yılında kurulan İngiltere Profesyonel Maç Hakemleri Birliği (PGMOL) ile İngiltere, dünyada hakemleri büsbütün profesyonel yapan birinci ülke oldu.
İngiltere’de hakemler 3 ortaklı şirket tarafından atanıyor
Premier Lig (PL), İngiltere Futbol Ligi (EFL), ve İngiltere Futbol Federasyonu (FA) üç ortak olarak PGMOL şirketinin sahibi pozisyonunda bulunuyor. İngiliz futbolunda hakemler, yardımcı hakemler ve VAR hakemlerinin atamaları, denetlenmeleri, eğitimleri ve geliştirilmeleri bu kuruluş tarafından gerçekleştiriliyor.
Sahibi olan üç şirket tarafından fonlandığı üzere, PGMOL olarak çeşitli sponsorluk muahedeleri da yaparak kendisi de gelir üretebilen bir düzeneğe sahip. Biri lider olmak üzere alanlarında uzman 20’nin üzerinde üyesi, hakemlik mesleğinin her bir kademesine dokunacak biçimde vazife dağılımı adabınca vazifelerini icra ediyorlar.
PGMOL’a kimin başkanlık edeceğine, kim tarafından yönetileceğine ve üyelerinin kimler olacağına; Premier Lig, İngiltere Futbol Ligi ve İngiltere Futbol Federasyonu birlikte yaptıkları toplantılarda ortak olarak karar veriyorlar. Bu açıdan aldıkları son en değerli kararları, eski federasyon CEO’su Martin Glenn’i PGMOL’un başına getirmek oldu.
Howard Webb hakemlerin başı
Mike Foster’ın yerine bu yılın başında başkanlığa getirilen Glenn her ne kadar şirket şemasında en üstte yer alsa da, şemada iki numaralı isim olarak görülen Howard Webb, kuruluşu asıl yöneten isim olarak görülüyor. Baş Hakem Vazifelisi sıfatıyla Webb, bundan iki yıl evvel o dönemki lider Mike Riley tarafından bu vazifeye atandı. Howard Webb kuruluş içerisindeki öteki misyon dağılımlarını yapıyor, kimin VAR hakemlerinden, kimin bayan futbolu hakemlerinden sorumlu olacağı üzere durumları belirliyor
Pozisyonun yerine nazaran puanlama
Örneğin ceza alanının çabucak önünde hakem yanlışsız bir frikik kararı verdiğinde burada alacağı puan, orta alandaki bir duruma faul çaldığındakinden daha fazla oluyor. Kolay bir durum değil de, süzülmesi daha güç bir durum ise, burada kendisine verilen puanlar daha da artırılıyor. Karşıtı biçimde yanlış düdüklerde sonuca tesir eden bir karar verilmişse, bu durumda da hakemden düşülecek puanlar normalinden fazla oluyor.
Webb’e yıllık 150 bin sterlin
Howard Webb şirketteki vazifesini yıllık yaklaşık 150 bin sterlin maaş karşılığında yerine getiriyor. Premier Lig hakemleri yıllık ortalama 80 bin sterlin kazanıyor. Bu açıdan hakemlerin başı olan kişi, hakemlerin yaklaşık iki katı kadar bir maaş alıyor. İngiliz eski hakem Howard Webb ayrıyeten geride kalan haftanın akabinde tartışmalı kararları değerlendirdiği bir görüntüyle kamuoyunun karşısında bu kararları pahalandırıyor. Premier Lig’in resmi hesaplarından yayınlanan görüntüde Webb, maçın baş hakeminin hem yardımcı hakemleriyle hem de VAR hakemiyle yaptığı diyalogların ses kayıtlarının da yer aldığı manzaralar eşliğinde hakem kararlarının gerçek olup olmadığını açıklıyor.
Karmaşık ve ayrıntılı puan sistemi
Genellikle eski bir futbolcu ya da eski bir antrenör olan bir temsilci, maçlarda görevlendiriliyor. Bu temsilci hakemin maçtaki performansını kıymetlendiren bir rapor hazırlıyor. Her bir hakem kararının teknik incelemesinin yapıldığı notlar da raporda yer alıyor. PGMOL’un değerlendirme kurulu maç imgelerinin eşliğinde bu kararları masaya yatırıyor. Hakemin yalnızca oyuncuyu cezalandırdığı kararlar değil; tıpkı vakitte düdüğünü çaldığı ya da çalmadığı her durum da kıymetlendirme kapsamına alınıyor. Bir baş hakem maç başına ortalama 250, bir yardımcı hakemse 50 ila 100 ortası karar verir. Uzun süren kıymetlendirme sırasında her bir hakem kararına puan veriliyor ya da puan kırılıyor. Her karar, bağlama nazaran değişen ayarlanabilir bir tarifeye tabi. Buna nazaran kararın ‘kolay’, ‘zor’, ya da ‘sık karşılaşılmayan’ bir karar olup olmadığına bakılıyor, durumun sahanın neresinde gerçekleştiği ile birlikte ele alınıyor.
Liyakat tablosu ana belirleyici
Hakemler hakkında PGMOL tarafından ‘liyakat tablosu’ ismi verilen bir puan tablosu tutuluyor ve daima güncelleniyor. Buna nazaran kıymetli maçları yönetmek için en çok hangi hakemlere güvenilebileceği tespit ediliyor. Hakemlerin o güne kadar verdikleri her bir kararın ayrıntılıca ele alındığı bir puanlama sistemiyle hakem puan tablosu oluşturuluyor. Hakemler ve yardımcı hakemler kendilerine verilen şifre aracılığıyla bu sisteme giriş yaparak, her hafta bitiminde tabloda hangi sıralamada yer aldıklarını görebiliyor.
Seçili heyet 22 hakemi belirliyor
Premier Lig’de hangi hakemlerin düdük çalacakları dönem başında PGMOL tarafından belirleniyor. Kuruluş bu işi oluşturduğu 5 kişilik bağımsız seçici panel vasıtasıyla gerçekleştiriyor. Öncelikle lig maçlarını yönetecek bir hakem havuzu belirleniyor ve dönem içinde her hafta maç atamaları bu havuza dahil isimler içerisinden gerçekleştiriliyor. 2024-25 dönemi için bu sayı 22 olarak belirlendi ve bu 22 hakem içerisinden her hafta isimler seçilerek maçlara tayin ediliyor
Clattenburg’un kızağa çekilmesi
CLATTENBURG’UN KIZAĞA ÇEKİLMESİ
Medya tarafından ağır tenkide maruz kalan bir hakem olduğunda PGMOL bazen bu durumdaki bir hakemi bir hafta dinlendirmeyi tercih ediyor. Bazen de muhakkak hakemlere geçmişte önemli yanılgı yaptıkları maçlar tekrardan verilmiyor. Örneğin Mark Clattenburg iki Everton oyuncusuna kırmızı kart çıkardığı ve Liverpool lehine bir çok tartışmalı düdük çaldığı müsabakanın akabinde altı yıl boyunca hiç bir Everton-Liverpool maçına atanmadı.
Hafta başında misyon tebliğ
Hakemlere hangi maça atandıkları pazartesi günü e-mail yoluyla bildiri ediliyor. Pazartesi günü ligde maç varsa o hafta hakemlerin gelecek haftaki atamaları salı günü kendilerine iletiliyor. Hakem atamalarında genel tecrübesi, mevcut formu, ilgili kulüplerde ne sıklıkta hakemlik yaptığı, hangi ekibi desteklediği ve gelecekteki memleketler arası atamaları üzere çeşitli faktörler göz önünde bulunduruluyor. En değerli parametre ise PGMOL’un özel sistemindeki mevcut puanlamalarının ne olduğu oluyor.
Her hakem her maça verilmiyor
Değerlendirme başladıktan sonra 24 saat içinde tamamlanıyor ve rapor oluşturularak maç hakemine gösteriliyor. Hakkında yapılan rastgele bir değerlendirmenin adil olmadığına inanıyorsa şayet hakem bunlara itiraz edebiliyor. Bu durumlarda üç kişilik özel bir konsey itirazı kıymetlendiriyor ve hakemin puanlamasının değişip değişmeyeceğine hükmediyor. Ortaya çıkan puanlar liyakat tablosunda hakemlerin sıralamasını belirlerken, birtakım durumlarda PGMOL’un hesaba kattığı kimi farklı bahisler da oluyor. Örneğin Anthony Taylor’un çocukluğu Manchester’da bir mahallede geçtiği için Manchester United maçlarına, Michael Oliver Newcastle United taraftarı olarak bilindiği için Newcastle’ın maçlarına atanmamasına ihtimam gösteriliyor Bu yüzden hakemler nerede doğup büyüdüklerini, hangi kentte yaşadıklarını, hangi ekibi tuttuklarını ve bunlar üzere öbür değerli ayrıntıları yanlışsız bir biçimde deklare etmekten sorumlu tutuluyor.
