Rahip Brunson krizi
Eylül 2016’da İzmir Diriliş Kilisesi Rahibi ABD vatandaşı Andrew Craig Brunson’un ‘milli güvenliği tehdit eden faaliyetlerde bulunduğu’ savıyla eşiyle birlikte hududu dışı edilmesine karar verildi. Lakin kapalı bir şahidin verdiği söz sonrasında Brunson, ‘Gülen ve PKK bağlantılı’ olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Mayıs 2017’de Trump-Erdoğan Washington’daki görüşmesinde Brunson konusu gündeme geldi.
Ver papazı, al papazı
Bu görüşmeden 4 ay sonra Erdoğan, “Diyorlar ki, papazı bize verin. Bir papaz (Gülen) sizde var. Siz onu bize verin biz de onu yapalım yargıda gereğini size verelim” dedi. Mart 2018’de Brunson için müebbet mahpus cezası istendi. 16 Nisan’da birinci duruşma yapıldı. Trump; “Papaz Brunson Türkiye’de zulme uğruyor” dedi.
Sonuçlarına katlanırsınız
ABD Lider Yardımcısı Mike Pence “Brunson’u çabucak özgür bırakın ya da sonuçlarına katlanmaya hazır olun’’ bildirisi yayınladı. Trump ise ”Brunson’ın uzun müddetli tutukluluk hali sebebiyle Türkiye’ye geniş yaptırımlar uygulanacak’’ dedi. Erdoğan ‘’Bu can bu vücutta o teröristi alamazsınız’’ yanıtı verdi. Fakat Brunson tahliye edildi.
İki bakan kara listede
1 Ağustos 2018’de ABD; Brunson’ın bırakılmamasında hisseleri olduğu gerekçesiyle dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’e yaptırım uyguladı. İki bakanın ABD’deki mal varlıklarına el konulması, ülkeye girişlerinin ve ABD ile tüm ticari bağlarının dondurulması kararı verildi.
Yaptırım tehdidi, F-35’ler
Yardımcısı Wess Mitchell ise Brunson’un özgür bırakılmaması halinde “Türkiye için sonuçları olabilir” tehdidinde bulundu. Daha sonra F-35 uçaklarının teslimatı Brunson’un özgür bırakılmasıyla anılmaya başlandı. Türkiye, ortağı olduğu F-35 projesinden çıkarıldı, parasını ödediği halde uçakları alamadı.
Kudüs’ü başşehir yaptırdı
Trump, 2017 yılında aldığı kararla Kudüs’ü İsrail’in başşehri olarak tanıdı ve Tel Aviv’deki ABD Büyükelçiliği’ni Kudüs’e taşıdı. Erdoğan, bu kararı ‘bölgedeki barışı baltalayan tehlikeli bir adım’ diye niteledi. Ve Türkiye, İslam İşbirliği Teşkilatı’nı (İİT) harikulâde toplantıya çağırdı. Karar, bölgede tansiyonu artırarak yeni diplomatik gerginliklere neden oldu.
‘Aptallık etme’ mektubu
Suriye’deki gelişmeler de iki ülkeyi karşı karşıya getirdi. Türkiye’nin Barış Pınarı Hareketi yaptığı tarih olan 9 Ekim 2019’da Trump, diplomatik kuralları hiçe sayarak Erdoğan’a bir mektup gönderdi ve “Sayın Cumhurbaşkanı, gelin güzel bir mutabakat yapalım! Binlerce kişinin öldürülmesinden sorumlu tutulmak istemezsiniz ve biz de Türk iktisadını mahvetmekten sorumlu olmak istemeyiz ve bunu yaparız. Size bunun bir örneğini Pastör Brunson olayında yaşatmıştım. Şayet güzel şeyler olmazsa, tarih sizi sonsuza dek bir şeytan olarak görür. Sert adamı oynama. Aptallık etme! Seni sonra arayacağım” dedi.
ABD konsolosluk çalışanı
ABD’nin İstanbul Başkonsolosluğu’nda çalışan Metin Topuz Eylül 2017’de teröre dayanak suçlamasıyla tutuklandı. Washington, Türkiye’ye vize kısıtlaması getirdi. Türkiye de Amerikan vatandaşlarına vize verme faaliyetlerini kısıtladı. Taraflar ortasında yapılan diplomatik görüşmelerin akabinde, vize kısıtlamasını Ocak 2018’de kaldırdı. Topuz, 2020 yılında 8 yıl 9 ay mahpus cezasına çarptırıldı. Kasım 2023’te tahliye edildi.
S-400 yaptırımları
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini alması NATO’daki yeri ve ABD ile alakalarının seyri açısından en kıymetli kırılmalardan biri oldu. Trump, Türkiye’nin S-400 sistemlerini almasından Obama idaresini sorumlu tutup, Erdoğan’ın açıklamalarını haklı bulduğunu kaydetse de NATO müttefikine karşı yaptırım almak zorunda kaldı.
Korumaların dayak krizi
Erdoğan, 2017’de Washington’u ziyaret ettiği sırada Büyükelçilik önünde ortalarında terör örgütü ilişkili olan şahısların olduğu bir küme protesto yaptı. Erdoğan’ın müdafaaları protestocuları dövdü. Arbede iki ülke ortasında krize neden oldu, açılan davada Erdoğan’ın 15 müdafaası hakkında yakalama kararı çıkarıldı.
YPG’ye TIR dolusu silahlar
Suriye’DE Türkiye’nin ‘PKK’nın Suriye kolu’ olarak tanımladığı PYD-YPG’yi, ABD ise ‘Suriye Demokrasi Güçleri’ diye tanıyor. ABD, YPG’ye tırlarla silah yardımı yaptı. Erdoğan sık sık tırların imajını gündeme getirdi, “Böyle müttefiklik olur mu?” diye sordu. ABD ‘Terörist general’ Mazlum Kobani’yi yasal muhatap kabul edip tekraren teşekkür etti.
Halkbank davası
Halkbank’ın İran’a yaptırımların delinmesinde aracılık ettiği suçlaması iki ülke bağlarında diğer bir krize neden oldu. İran asıllı Türk vatandaşı Reza Zarrab 2016’da ABD’de tutuklandı. Zarrap, Halkbank Genel Müdür Yardımcısı Hakan Atilla’yı suçladı. 2017’de ABD ziyaretinde Atilla tutuklandı ve 28 ay mahpus yattı. Halkbank davası, ‘rafta’ bekletiliyor.
