ZEYNEP BAYAR
Uluslararası finans piyasalarındaki kriz iddiaları hasebiyle “Doktor Kıyamet” olarak bilinen yatırımcı Marc Faber, Çin iktisadı ve kamu borçlanması hakkında Bloomberg HT’ye özel açıklamalarda bulundu.
The Gloom, Boom & Doom Report’un da yayıncısı ve editörü olan Faber, ABD seçimlerine ait yaptığı varsayımda Kamala Harris yerine Donald Trump’ın seçilme ihtimalinin Avrupa Birliği ile olan ilgilere tesirine değindi. Trump’ın Harris’e kıyasla iş dünyasına daha yakın olduğunu kaydeden Faber, tıpkı vakitte Trump’ın Ukrayna-Rusya ortasındaki savaşa barış getirme niyeti olduğunu söyledi.
“Tabii ki bu Avrupa iktisadına yarar sağlayacak bir gelişme olacaktır.” diyen Faber, kazananı olmayan bir savaşın devam etmesindense bitmesinin ekonomiyi destekleyeceğini, münasebetiyle Avrupa iktisadı için Trump’ın kazanmasının Harris’in kazanmasından daha yararlı olacağını söyledi.
Goldman Sachs ve Citibank üzere Wall Street devlerinin son tahlilleri, S&P 500’de büyük getiri devrinin sona erdiğini gösteriyor. ABD piyasaları için beklentilerini paylaşan Faber, bu tahlilin aşağı üst gerçek olduğunu düşündüğünü kaydetti ve şöyle devam etti:
“Piyasalara baktığımız vakit dalgalı bir halde ilerliyor. Varlık piyasalarında bilhassa 2018-2019’a kadar süren bir yükseliş trendi vardı ve Türkiye’de buralarda para basma durumu vardı. Para basıldığı periyotlarda nominal bedelli manada artış oluyor. Gerçek olarak çok fazla arttığını görmüyoruz. Örneğin 2024’te ABD pay piyasalarında yüksek düzeyler karşımıza çıktı. ABD’de Döviz cinsi listelenmiş varlıklara baktığımızda 2010 düzeyinde yükselmişti. Sonrasında 2011 düzeylerine yükselmişti. Bunu nasıl ölçtüğünüze bağlı. Bence merkez bankaları ve bundan sonra yapılacak para basma durumları global çapta enflasyonist bir ortam yaratacaktır. Gerçek manada getiri sağlamayacaktır. Bu da bir halde insanların hayat standartlarını yükselten bir durum değil.” dedi.
“Kesinlikle bir krize hakikat gidiliyor”
Bazı gözlemciler, bir sonraki krizin kamu borçlanmasından kaynaklanabileceğini belirtiyor. Global piyasalarda kriz varsayımlarıyla nam salan Faber, bu alanda bir kriz görüp görmediğini açıkladı.
Kamu borçlanmasının yüzdesel olarak bakıldığında batılı ülkelerde sahiden telaş verici olduğunu kaydeden Faber, “Daha da kaygı veren şey şu: ABD’deki her iki aday da rastgele bir formda mali açıkları hiç umursamıyor üzere duruyor. Hem Trump hem de Harris bir formda hükümet borçlarını daha da artıracak adımlar atacak. Hükümet borçlar o kadar yüksek ki faiz indirimleri tahminen tesirini göstermeyecek bile.” dedi.
18 Eylül’de Fed’in faizi 50 baz puan indirdiğini hatırlatan Faber, burada tahvil ve uzun vadeli faizlerin yükseldiğini söyledi. “Fed’in faiz indirdiği noktada bu oldu” diyen Faber, bu durumun tasa verici bir gelişme olduğunu ve katiyetle bir krize yanlışsız gidildiğini söyledi.
“Çin yüzde 4’ün üzerinde büyüyemez”
Çin’in açıklanan teşviklere karşın beklenen ekonomik dinamizm düzeyine ulaşamamasının dünya iktisadı için ne manaya geldiğini açıklayan Faber, Çin’in evvelce olduğu üzere büyüyemediğini ve bunun da bir sebebinin olduğunu kaydetti. “Çin’in nüfusu artık eskisi üzere artmıyor, hatta daralmaya gidecek üzere duruyor.” diyen Faber, Çin’de çok fazla stok fazlası olduğunu ve hane halklarında çok fazla borçluluk oranları olduğunu söyledi. Faber şöyle devam etti:
“Çin iktisadının çökeceğinden bahsetmiyorum lakin şu an prestijiyle manalı bir büyüme çok sıkıntı. Yüzde 4 büyüyebilirler ve bunu yaparlarsa şanslılar. Lakin yüzde 4’ün üzerinde büyüyemezler. Daha evvel yüzde 8 oranında büyüyebiliyorlardı. Kovid sonrasında şimdiye kadar ki sayılara baktığımızda ekonomik refah ve ömür koşulları berbatlaştı. Şahsî tüketimlere baktığımızda büyük fiyat artışlarından ötürü halk külfet çekiyor.
“Türkiye’de 2025’te bir alım fırsatı olacak”
Türkiye’deki enflasyonun ana eğilimi şimdi para otoritesinin kolaylıkla gevşetebileceğini göstermiyor ve nakdî gevşemenin en geç gelecek yılın başında başlaması bekleniyor. 2025’in gelişmekte olan piyasalar için gevşeme açısından uygun olup olmayacağını pahalandıran Faber, “Değerli metallere yatırım yapılması gerektiğini düşünüyorum. Münasebetiyle burada değerlemeler hayli düşük. Türkiye’de 2025’te bir alım fırsatı olacak. O noktadan sonra ABD tarafında satış fırsatları oluşacak” dedi.
