İzmir’de 30 Ekim 2020 tarihinde yaşanan ve 117 kişinin hayatını kaybettiği 6,9 şiddetindeki zelzelenin üzerinden dört yıl geçmesine karşın depremzedelerin problemleri hala devam ediyor.
Deprem sonrasında 79 bin 272 bağımsız ünite için az, orta ve ağır olmak üzere çeşitli hasar kayıtları oluşurken; depremzedeler, uzun müddet emsal artışı, kredi ve aslında kendine ilişkin olan konutlarını tekrar satın alma problemleri ile karşı karşıya kaldı.
İZDEDA Başkanı Bilal Çoban, dört yılda yaşananları kıymetlendirdi.
Çoban, şunları söyledi:
-Dört yılda büyük düşünceler yaşadık lakin bunların hepsini gidermek için bir sivil toplum olarak burada insanları bir ortaya getirerek hangi haklara sahip olduklarını, neler yapmaları gerektiğiyle alakalı yönlendirmeler yapmaya çalıştık.
-Burada Manavkuyu-Mansuroğlu bölgesinde proje alanları oluşturdular. Rezerv alanla bir arada toplamda 5 bin tane konut yaptılar.
-Ağır hasar alan binalarımızla alakalı hak sahibi olanları hak sahipliğini verildi. Lakin tabi burada kimi aksaklıklar oldu. O yer kavramı var. Mesela bununla alakalı biraz sorunlar yaşıyoruz. Orta hasarlarımız var.
-Orta hasarlarımız bana nazaran bu mevzudaki en mağdurları. Bir hak sahibi olamıyorlar. ‘Binalarınızı güçlendirin’ diyorlar. Güçlendirme kredisi veriyorlar ona. Diğer bir kredileri olmuyor. Buradaki en değerli sıkıntımız barınmaydı.
-Bugün geldiğimiz durumda en büyük sorun, finans sorunu. İnsanların inşaatlarını yapabilmeleri için bir paraya sahip olmaları gerekiyor. Emsal denilen ek dairelerin çıkması için bir hak talep etmiştik biz vaktinde.
-Çok uğraş etmiştik. Bu gayretimizin sonucunda da emsalimizi almıştık. İnsanlara konutlarını yapabilmesi için mali manada bir katkı sunuyordu.
-Ama bu da kâfi olmadı. Beşerler meskenlerine sahip olmak istiyor. Biraz sancılı süreçler geçirdik. Zira sizin haklarınızı almanız biraz vakit alıyor. Dört yıl bizim için güç ve sancılı geçti. Biz bu haklarımızı alabilmek için yaklaşık 40-45 sefer Ankara’ya gidip görüşmeler yapmak durumunda kaldık. Natürel ki problemler bitmedi.
-Mesela işte konteynerlerde kalanlar vardı. Şu anda Limontepe’de kalan bir iki ailemiz ne yapacağını şimdi bilemiyor.
-Depremden sonra eşyalarını belediyemizin gösterdiği bir depo vardı. Oraya koymuştu vatandaşlar. Belediyemiz de artık bu deponun boşaltılmasını istiyor. İnsanların en büyük sorunu daima mali mevzulara dayanıyor.
-Bizim derneğimizin yaklaşık 4 bin 300 tane üyesi var. Oradaki ailelerimizle bir ortaya geliyoruz. Biz vatandaşların temsilcisi olarak bulunuyoruz. Yalnızca Bayraklı için değil, İzmir için bulunuyoruz.
-Bugüne kadar yaptığımız şeyleri biz çok fazla dillendirip anlatmadık. Mesela orta hasarlı olup… Biz vaktinde itiraz ettirdik buraya gelen vatandaşlara. Ve 250 tane vatandaşımız binası ağır hasarlı diye rezerv alandan hak sahibi oldular. Biz istiyoruz ki herkes bu haklara sahip olsun.
Uzun gayretler sonrasında depremzedelerin meskenlerini tekrar inşa etmesi için kullanacakları Dünya Bankası kredisine de değinen Çoban, şu tabirleri kullandı:
-Dünya Bankası kredisi dört yıldır bakanlığımızın çalıştığı bir krediydi. Şubat ayında yaklaşık beş tane vilayetimize tahsis edildi bu kredi. Lakin o vakit Sayın Hamza Dağ vasıtasıyla bu yalnızca İzmir’de pilot olarak seçildi. 330 milyon euroluk bir paket bu. Kişi başı 2,5 milyon lira kullanabiliyorlar. 2,5 milyon kullanırsanız taksiti 24 bin lira oluyor. Şu ana kadar dört tane binamız onaylandı.
-Bireysel manada 65 kişi bu krediden yararlandı. İki tane daha binamız şu anda bankada süreçlerini yapıyor. Müracaat olarak da 30’a yakın bir müracaat var. Buna ek olarak da şöyle bir şey vardı.
-Biz vaktinde kentsel dönüşüm kredisi çekmek için kira yardımına başvurmadık. İkisinden birine hak sahibiydik biz. Kira yardımına başvurmanız için de yıkımdan sonra bir yıl içinde başvurmanız gerekiyordu. Biz kredi çekeceğiz diye başvurmadık. Yaklaşık 7-8 ay evvel biz bunu bakanlıkla yaptığımız bir görüşmede söz ettik. ‘Bunun sorumlusu biz değiliz’ dedik. Devletimiz bize kredi verecek diye biz kira yardımına başvurmadık. O ortada kredi de alamadık. Oranlar çok yüksekti derken kira yardımından olmuş olduk. Ancak iki hafta evvel kadar bize bir bilgi geldi.
-Dünya Bankası kredisinden faydalanan herkes, bu kira yardımı alacaklar. Yani yıkım artı bir yıla takılmak üzere bir durumları kelam konusu olmayacak. Bu da memnunluk verici. Şu anda gelinen durumda varsayım ediyorum yıl sonuna kadar bine yakın bir konutumuz bu krediden faydalanacak.
Ağır hasarlı konutu olanların rezerv alanda hak sahibi olma konusunda meseleler yaşadığını belirten Çoban, şöyle konuştu:
“Şu anda hak sahibi olarak rezerv alandan dükkan sahiplerimiz var. Yani hak sahipliği dükkan olarak çıkan yaklaşık 140’a yakın malikimiz var. Bunların şimdi daha dükkanları verilmedi. Bununla alakalı çok bağlantıya geçiyoruz. AFAD’a da soruyoruz.
-Ne yapılacağıyla alakalı da şimdi bize bir karşılık verilmedi. Bu bahiste bir problemimiz var. Biz hala bunun görüşmesini yapıyoruz. Rezerv alandan hak sahibi olup da konut olarak alamayan şu anda malimiz yok.
-Ama bir de şöyle bir durum var. O yer kavramı… Tıpkı ilçede iki tane dairesi var diye ağır hasarlı olsa da hak sahibi olamıyor. Biz bunun çok hakkaniyete sığdığını düşünmüyoruz. Burada hak sahipliğini biraz daha geniş tutmak gerektiği kanaatindeyiz. Bununla alakalı da çalışma yapılsın istedik. Hala da görüşmelerimiz devam ediyor lakin bir sonuca da erdiremedik.”
“Bu acıyı yaşamamanız için sizin sağlam yapılarda oturmamız gerekiyor”
Orta hasarlı konut sahiplerinin süreçte en çok zorlananlar olduğunun altını çizen Çoban, şunları kaydetti:
“Orta hasarlılarda hala binasını yıkmayan biri olamaz. Şu anda bilgim dahilinde olan en az 20 tane binamız var mesela Bayraklı’da. Bunların hepsiyle irtibattayız. Onlar da yapmaya çalışıyorlar. Biz nasıl takviye olabiliriz dedik.
-Bu saatten sonra onlara dayanak olabileceğimiz şey yalnızca finansal manada. Alışılmış ki herkes meskenine kavuşmadı. Zelzele üzerinden dört yıl geçmesine karşın meskenini yıkıp da yaptıran sayısı 100’ü geçmez. Kâfi bir sayı değil.
-Bunun çeşitli nedenleri var. Burada yetkili bireylerin biraz daha bu işlere değer vermesi gerekiyor. Biz mesela işte finansal hallediyoruz. Ruhsata takılıyor. Ruhsatı hallediyoruz. Finansal tarafa takılıyoruz. Herkesin şöyle bir telaşı var. Biz başladık, ruhsatımız çıkacak. Lakin yetişir mi? Ya para kalmazsa?
-Bu stil tasalar var. Haklı tasalar bunlar. Onun için gerek mahallî idaredeki liderlerimizin, gerek merkez hükümetimizin daha fazla dayanak olunması gerekiyor. Zira birebir acıları tekrar yaşamak istemiyoruz biz. Bu acıyı yaşamamanız için sizin sağlam yapılarda oturmamız gerekiyor. Bence şu anda ülkenin asli sıkıntısının bu olması gerekiyor.”
Depremzedelerin sıkıntılarının tam manasıyla tahlili için yetkililere taleplerini de aktaran Çoban, şunları söyledi:
Dönüşümü hızlandırmak için devlet yetkililerinin bilhassa lokal idaredeki yetkililerimizin çok daha fazla süratli hareket etmesi lazım. Vatandaşı dinlemesi gerekiyor. Dünya Bankası diyoruz.
-Finansal tarafı çözdüğümüzü tez ediyoruz fakat bu sefer belediye tarafını çözemiyoruz. Bilhassa şu ruhsat alma konusunda çok önemli sorunlarımız var. Tabi yalnızca belediyemiz açısından demiyorum.
-Yukarıda bin tane konutumuz var. Neden atıl bir halde dursun ki? Bunlar muhtaçlık sahiplerine satılabilir. Yani bu imkanlar sağlanabilir. Hem daireler de atıl kalmamış olur. Zira atıl kalan daireler de yıpranır. Bizim devletimizden istediğimiz, maddi manada bize daha çok dayanak olması. Bizim belediyemizden önemli bir halde talebimiz var. Süreçlerin hızlandırılması gerekiyor. Gerek ruhsat süreçlerinin, gerek evraksal süreçlerin hızlandırılması gerekiyor.
