Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ali Eryurt, AA muhabirine, hazırladığı nüfus projeksiyonu ve Türkiye’de doğurganlık suratının düşmesine ait değerlendirmelerde bulundu.
2022’de dünya nüfusunun 8 milyarı aştığına dikkati çeken Eryurt, geçen yıl Hindistan nüfusunun Çin’i geçtiğini, 1979’dan beri tek çocuk siyaseti uygulayan Çin’de 2015’te iki çocuk siyasetinin, 2021’den itibaren de üç çocuk siyasetinin uygulanmaya başlandığını anımsattı.
Türkiye’de de son açıklanan nüfus istatistiklerinde ülke nüfusunun 85 milyonun biraz üzerinde olduğunu, lakin nüfusun bir evvelki yıla nazaran yalnızca 93 bin kişi arttığını belirten Eryurt, “Cumhuriyetin 100’üncü yılında, Cumhuriyet tarihinin en düşük nüfus artış suratına şahit olduk. Son açıklanan doğum istatistiklerine nazaran, Türkiye’de doğum oranı 1,51 çocuğa düşmüş durumda. Aslında 2014’ten beri doğum oranları sistemli düşme eğilimi içerisindeydi, 2017 prestijiyle yenilenme seviyesinin altına düşmüştü. Son olarak da 1,51 çocuğa indi.” dedi.
İstanbul, Ankara ve İzmir’de doğum oranlarının 1,2 çocuğa kadar düştüğünü kaydeden Eryurt, Türkiye genelinin, bu 3 ili gecikmeli de olsa takip ettiğini ve bu düşme eğiliminin var olan tabloda devam etmesinin beklendiğini lisana getirdi.
“Nüfus 88 milyona ulaştıktan sonra yatay azalan eğilime girecek”
Prof. Dr. Eryurt, Türkiye ile benzeri özelliklere sahip İspanya ve İtalya üzere ülkelerde 10 yıl içerisinde, doğum oranlarının 1,5 çocuktan 1,2 çocuğa düştüğünü anlattı.
Bu datalar ışığında, Türkiye’de doğum oranının 1,2 çocuğa düşeceği ve sonrasında da sabit kalacağı öngörüsüyle nüfus projeksiyonu hazırladığını bildiren Eryurt, şöyle konuştu:
“Türkiye nüfusu için uzun müddettir ‘100 milyona ulaşır mı’ diye bir beklenti kelam konusuydu. Projeksiyon sonuçları, bırakın 100 milyonu 90 milyona ulaşamayacağımızı gösteriyor. Türkiye nüfusu 2040’lara yanlışsız yaklaşık 88 milyona ulaştıktan sonra yatay azalan bir eğilime girecek ve 2050’lere kadar bu formda devam edecek. Türkiye nüfusu, 2070’lerin ortasına yanlışsız 70 milyonun, 2100’de 50 milyonun altına düşüyor.”
15 yaş altı nüfusun azalma eğilimini süratli formda devam ettireceğini aktaran Eryurt, projeksiyona nazaran 15 yaş altı nüfusun 2050’de 10 milyona, 2100’de 4 milyona kadar düşeceğini söyledi.
“Çalışma çağı nüfusu, 2050’lere kadar yüzde 60 civarında kalacak”
Eryurt, 15-64 yaş aralığı çalışma çağı nüfusunun bir mühlet tıpkı oranda devam etmesinin öngörüldüğüne dikkati çekerek şöyle devam etti:
“2050’lere kadar çalışma çağı nüfusunun, oransal olarak yüzde 60’lar civarında kalacağını söyleyebiliriz, 2075 prestijiyle yüzde 60’ların altına düşmeye başlıyor, 2100’e geldiğimizde yüzde 50’ler düzeyinde oluyor. Sayısal olarak baktığımızda, çalışma çağı nüfusu 2075’te 41 milyona, 2100’de 24 milyona kadar düşecek. Bu projeksiyon devri boyunca en süratli artacak nüfus aslında yaşlı nüfus. 2050’lerin birinci yarısında her 4 bireyden birinin, 2070’lerin ortasında her 3 şahıstan birinin 2100’lere yanlışsız her 10 bireyden 4’ünün 65 yaş üzeri nüfusa dahil olmasını bekliyoruz.”
“Nüfus piramidinin aksine tanıklık etmiş olacağız”
Nüfus piramidinin yaş yapısı olarak bilakis dönmesinin öngörüldüğüne işaret eden Eryurt, “2100 yılında bizim 1960-70’lerde sahip olduğumuz nüfus piramidinin aksine tanıklık etmiş olacağız. En kalabalık küme, en yaşlı kümeler olacak. TÜİK, her 5 yılda bir nüfus piramitlerini revize ediyor. Bildiğim kadarıyla bu ay sonuna hakikat paylaşacaklar. Oradaki öngörüler de aslında doğurganlığın düşme eğilimini devam ettireceği biçiminde, sonuçlarımızın benzeri olacağını iddia ediyorum.” biçiminde konuştu.
Eryurt, gelişmiş ülkelerin tamamında doğum oranlarının vakte yayılmış halde düşük düzeylere geldiğine, bu değişimin Türkiye’de çok süratli gerçekleştiğine dikkati çekti.
Yaptığı çalışmada, Türkiye’de bayanların yüzde 45’inin istediğinden az çocuğa sahip olduğunu, bu oranın üniversite mezunu ve çalışan bayanlarda yüzde 60’lara çıktığını aktaran Eryurt, çiftlerin istedikleri sayıda çocuğa, istedikleri vakit sahip olmalarını sağlayacak şartların ve imkanların oluşturulması gerektiğinin altını çizdi.
“En kalıcı siyaset bakım yükünü bayanların üzerinden almak”
Prof. Dr. Eryurt, doğurganlığın arttırılması için alınabilecek tedbirlere ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Çiftlerin istedikleri sayıda çocuğa sahip olmalarının önünde birtakım pürüzler var, iş ve aile hayatının uyumlaştırılmasında birtakım sıkıntılarla karşılaşılıyor. Geliştirilecek önlemlerin iş, aile hayatı ahengini, istikrarını sağlayacak siyasetler olması gerekiyor. Burada en kıymetli, en kalıcı siyaset, bakım yükünü bayanların üzerinden biraz almak. Kreş uygulamasını, erken çocukluk devrindeki çocuk bakımını yaygınlaştırmak, kreşlerin niteliğinin artırılması, fiyatlarının büyük oranda kamu tarafından karşılanması hayli kıymetli bir siyaset olacaktır. Öteki bir siyaset doğum müsaadesi mühletinin uzatılması olabilir.
Türkiye’de annelik müsaadesi mühleti çok kısa, gelişmiş ülkelerdeki annelik müsaadesi müddetlerinin epeyce altında bizdeki müddetler, bunun 1 yıla çıkarılması değerli adım olacaktır. Birinci 6 ayının büsbütün fiyatlı annelik müsaadesi halinde formüle edilmesi, ikinci 6 ayında anne yahut babanın dönüşümlü olarak bu hakkı kullanmasının önünün açılması yararlı olacaktır. Bebeğin mama, beslenme, bez üzere muhtaçlıklarını karşılamaya imkan verecek ‘bebek ikramiyesi’ de çiftlerin istedikleri sayıda çocuğa sahip olmaları için kıymetli teşvik olacaktır.”
Eryurt, ilgili bakanlıkların esnek ve yarı vakitli çalışma modelleri üzerinde de çalışmalarının bulunduğunu kaydetti.
