Ali Koç’un röportajda öne çıkan tabirleri şunlar oldu:
Otomotiv bizim biliyorsunuz bugünkü durumumuza gelmemizdeki en değerli kolonlardan biri. Bir masa bir kasa bayilikle başlayan seyahat çok değerli mihenk taşlarını geçerek bugünkü noktaya geldi.
Ford Otosan’ın toplam 1 milyona yakın üretim kapasitesi var. Bununla bir arada Avrupa’nın en büyük ticari araç üretim merkezi. Ford Motor Company’de elektrifikasyon sürecindeki modellerin üretim yeri oldu.
Dolayısıyla hem Avrupa otomotiv dalında hem de Ford’un küresel dünyadaki yerinde yerimiz çok daha kilit bir hale geldi. Bu da yaptığımız işleri yanlışsız yaptığımızın göstergesidir.
Romanya’da olduğumuz için Romanya’yı konuşalım. Neden Romanya’ya geldik? Zira yaptığımız işleri daha uygun yapabilmek için genişledik. Romanya’yı almamızla birlikte oradan bir model buraya geldi. Orada kapasite açtık, öbür modeli koyduk. Hasebiyle bu büyüme Craiova için de büsbütün Ford Avrupa’nın ürettiği bir yerdi.
Romanya’nın tarihinde birinci ürettiği tam elektrikli birinci, ikinci, üçüncü aracın lansmanını yaptık. O yüzden 2025 yılına Türkiye pazarı olarak bakarsak aşağı üst 1 milyonun üstünde, civarında, geçen yılkine misal bir seyirde olacak. Bizim için değerli olan daima 1 milyonun üstünde pazar sağlayabilmek. Türkiye’de 1 milyona gelmek için çok uğraştık, sonra düştük. Git geller yaşandı. Fakat bizim ülkemizde pazarın 1 milyonun üstünde olması gerekiyor. Pazar miksleri değişiyor. Binek araç, ticari, araç, hibrit araç, elektrikli araç, içten yanmalı araç mikslerde değişiyor Türkiye’de ve Avrupa’da. O yüzden evet bugün büyüğüz. Pek çok rekabet avantajımız var. Lakin otomotiv dalı de bir dönüşümden, hatta bir nebze hasta olduğu bir periyottan geçiyor diyebiliriz. İleriyi görmek eskiye göre daha sıkıntı.
“Romanya’ya 2002’de Beko ile geldik”
Romanya AB’nin son üyesi, tebrik edelim artık tam üyelik oldu. Münasebetiyle AB’de olmanın avantajı var. Üretim maliyet avantajı var. Yatırıma dostça bir yaklaşım var. Natürel ulaşım altyapısında düzelmesi gereken şeyler var. Lakin genel olarak baktığınızda Türkiye’ye yakınlığı, AB üyesi olması ve üretimdeki maliyet avantajlarıyla ve Türkiye’den gelen yatırımcılara dost bir ülke olması açısından avantajları var.
Buraya 2002’de Beko ile geldik. Buranın Beko’sunu satın aldık. Bizim yaptığımız en başarılı dış yatırımlardan biriydi. O vakit bir buzdolabı fabrikası almıştık, 300 bin kapasiteli. Bugün geldiğimiz noktada ayda 1,9 milyon kapasitesi var. Çok başarılı olunca yeni bir fabrika yatırımı yaptık. O fabrika yatırımı da çamaşır makinesi, 2,2 milyon kapasitesi var. Üretimde yüzde 80’ini her iki fabrikadan yurt dışına satıyoruz. Hasebiyle ihracat açısından da Romanya iktisadına katkıda bulunan bir şirket. Bu türlü başladık, vakit içinde hem Beko’nun kendi içinde hem Ford’la yaptığımız mutabakat çerçevesinde işlerimiz büyüdü. Onun üstüne güneş gücü yatırımı yapıyoruz. Lisans alan fabrikayı satın aldık. 150 milyon euroluk, 214 MW’lık yatırım Mayıs’ta başlıyor.
Bununla birlikte Otokar çok kıymetli bir savunma sanayi projesine imza attı. Ondan evvel yakın vakitte 400 otobüslük ihale aldık, o denli girdik. 1059 araç üreteceğiz, 4×4’ Cobra’lar. Onların da 700 küsuru burada üretilecek. Münasebetiyle üçüncü bir üretim tesisini birlikte yapacağız. O yüzden orada da çok motiveyiz.
Bununla bir arada ödeme sistemleri şirketimiz Token’ı buraya getirdik. Merkez Bankası’ndan gerekli müsaadesi aldık, yanılmıyorsam bunu yapan birinci firmayız. Lojistik işleri yapan satın alma şirketimiz Zer burada büyüme alanında, Zer fabrikamız da burada bir şirket kurdu. Son olarak da uygun bir arazi bulduğumuzda 100 milyon euroya yakın bir sıhhat dalı yatırımımız olacak.
Böyle baktığımızda Türkiye’ye yakın ve hoş işlerin genişleme alanı olarak Romanya bize çok uydu. Biz bunu yıllar evvel Bulgaristan’da denemiştik. Migros’ları açmıştık, telekoma bakmıştık, Opet girmişti. Romanya’da istediğimiz sonuçları alıyoruz. Onun için de burada hem devlet kademesinde emeği geçen kamu görevlilerine hem de ilgili bakanlıklara ve sayın Başbakana özellikle teşekkür ederim. Türkiye için doğal ve stratejik bir büyüme alanı oldu. Yalnızca Koç için değil. Şu anda burada 19 bin küsur Türk şirketi var. Bunların yatırımı 8 milyar euroyu geçmiş. Münasebetiyle tüm özel bölüm için değerli bir alan oldu burası.
“Biz bir otomotiv merkezi, mükemmeliyet merkezi üretim yeri olduk”
Son 5-6 yılda aşağı üst 10 milyar euroluk yatırım yaptık. Yüzde 95’i Türkiye’de.
2000’lerin başına dönelim. O periyottan bu yana yalnızca Koç tarafı değil Türkiye otomotiv dalı harikulade bir atılım yaptı. Biz bir otomotiv merkezi, mükemmeliyet merkezi üretim yeri olduk. Hükümet stratejisi, yani bütün paha zincirinin topyekûn geliştiği, ülkemizde imalat yapan markaların dünyadaki işlerine mal veren bir yan endüstrimiz oldu. Hasebiyle biz büyüdükçe yan sanayi büyüdü. Artık birinci kere 10 kritik en kıymetli yan endüstrimiz, bu yatırımdan ötürü hudut ötesi yatırım yaptı. Münasebetiyle Türkiye’de şu an 5 marka var. TOGG’la birlikte 6, ayrıyeten Çinlilerden BYD geliyor 7 marka oluyor. Türkiye otomotiv dalında bir rekabet avantajı yarattı.
Gelelim bugüne. Demin hasta dedim. Aslında gelecek varsayımları konusunda bir öngörülebilirlik yok. Dalın nereye gideceği, elektrifikasyon ve otonom araçların nereye kadar gidebileceği, içten yanmalıların ne kadar devam edeceği, işte binek tarafında SUV’ların tıpkı formda.
Bir sürü uçan otomobillere kadar bir sürü bahsin tartışıldığı bir periyottan geçiyoruz. Münasebetiyle önümüzdeki 10 yıl içinde otomotiv dalını nereye evrilecekse, biz bugün ne konumdaysak Türk otomotivcileri olarak kesimin gittiği yeni birebir noktada olmamız gerekiyor. Bunun için de mühendislik kabiliyetleri çok kıymetli. Verimli üretim, maliyetleri düşük üretim, inovasyon çok değerli ve Türkiye artık mühendislik satar pozisyona geldi. O yüzden önümüzdeki 10 sene içinde yalnızca Koç Kümesi için değil tüm bölüm için söylüyorum. Çok güzel okumamız lazım geleceği. Çok uygun pozisyonlanmamız lazım ve temsil ettiğimiz markaların vazgeçilmez pozisyonundaki partnerleri olmamız gerektiğini düşünüyorum. Biz Ford’da o hale geldik. Çok da hoş bir iştirakimiz var. Yakında da 100’üncü yılımıza geleceğiz. O yüzden geleceği güzel okumak, güzel anlamak ona nazaran de konum almak çok çok kıymetli ülkemiz için.
“Türkiye’nin birinci entegre üretim tesisini yaptık”
2021-2026 ortası 2 milyar yatırım yapacağız dedik, bunun yüzde 95’ini yaptık. Münasebetiyle tamamlandı diyebiliriz. Ne oldu pekala biz bu yatırımları yaptıktan sonra. Üretim kapasitemiz 612 bine geldi. 6,2 milyar ihracat yaparken 9,4 milyar geldik. 12 bin kişi çalıştırırken, 19 bin kişi çalışır hale getirdik. Türkiye’nin tam ful elektrikli birinci aracını yaptık.
Ford’un Avrupa’daki tam elektrikli iki aracını yaptık. Yeniköy Fabrikamızın kapasitesi 4 misline çıktı. 110 binden 405 bine geldi. Ford’un Avrupa’daki elektrikli araç üretim merkezi haline geldik. Esasen ticari araçta öyleydik. Münasebetiyle doğal bir uzantısı olarak bu hale geldik. Aslında bizim üzere hem içten yanma hem hibrit hem full elektrik tıpkı tesiste yapan çok az yer var yahut yok. Türkiye’de tekiz. Bu yüzden bu yatırımlar çok çok değerli. Ve Türkiye’nin birinci entegre üretim tesisini yaptık. Demin söylediğim üzere hem içten yanmalı hem hibrit hem elektrikli lakin daha da kıymetlisi bizi heyecanlandıran batarya montaj tesisimizi yaptık.
Son olarak da zati, muvaffakiyetlerin bir taçlandırması diyelim: Biliyorsunuz dünyada bir sürü marka birbirleriyle iş birliğine gidiyorlar. Aşikâr modelleri belirli platformlar üzerinde birlikte üretiyorlar. Biz de Volkswagen’nin bir tonluk minibüsünü Türkiye’de üretiyoruz. Ford’un ve Volkswagen’in yaptığı mutabakat çerçevesinde.
“Elektrifikasyonda bir yavaşlama var”
Uzun vadede tesirleri, yıllardır otomotiv sektörü Türkiye’nin ihracat lideri, istihdam lideri. Öyle baktığınız vakit bu pozisyonu korumak ve geliştirmek zincirleme Türk iktisadına katkılar sağlayacak.
Şimdi, bir sefer biz kendi başımıza plan yapmıyoruz. Ben Ford tarafındayım. Ağabeyim Fiat-Stellantis tarafında. Bizde de bu türlü bir Çin Seddi vardır. Ben orada olup biteni fazla bilmem, o da bizde olup biteni fazla bilmez. Ancak elektrifikasyon işinde 5-6 sene geriye gidersek yaptığımız 5 yıllık varsayımlarda güçlü kestirim yapıyorduk. Artık geldiğimiz nokta itibariyle yaptığımız 5 yıllık iddialarda yüksek varsayım yapmaya başladı kesim. Zira elektrifikasyonda bir yavaşlama var kim ne derse desin. Bunun pek çok sebebi var. Bunlardan bir tanesi araçlar değerli şu evrede alışılmış ki ucuzlayacak. İkinci el bedelleri beklenenin biraz altında. 350-400 kilometre bunların menzili var. Günde 40, 50 kilometre menzile gereksinimi olan kişi bile menzil kaygısı yaşıyor bu işlerde. Range anxiety dediğimiz bahis var. Bununla bir arada de alışılmış vakit zaman yangın riski oluyor. Bir de şarj altyapısı şimdi gelişmediği için bu türlü bir frene basılıyor. Natürel Çin tehlikesi de bangır bangır geliyor. Ülkemizde bir sürü marka bayilikler kuruyor.
BYD yatırım yapıyor. Üretim tesisi yapacak. Cherry’nin Samsun’a geleceğiyle haberler var. Bunlar Türkiye için çok âlâ şeyler. Lakin ileriye dönük baktığımız vakit pil teknolojisinden otomobil dizaynından pazar hisselerine kadar çok şey değişecek. Köprünün altından çok sular akacak. Lakin şu an biraz frene basılmış vaziyette. Regülasyonların bir nebze değişmesi gerekiyor. Burada otomotiv bölümünün kesimi olmayan elektrik fiyatları çok çok kıymetli. Burası için de Romanya için de kıymetli elektrik fiyatları. Avrupa ülkeleri ve Avrupa Birliği üretimi arttıracak teşvikler vermesi gerekiyor. Yani, kullanıcıya da teşvik vermesi gerekiyor. Üreticiye de teşvik vermesi gerekiyor. Altyapıyı geliştirmesi gerekiyor, elektrik fiyatlarına dayanak olması gerekiyor. Öteki türlü hedeflenen sayılara bugünün konjonktüründe gelmenin kolay olmayacağı gözüküyor.
“Ford’un en değerli paydaşlığı, en başarılı paydaşlığı bizle yaptığı ortaklık”
Şimdi kelam konusu Koç’sa çok fazla fitne, iftira, yalan-yanlış bilgi, yalan-yanlış savlar var. Borsada bir hareket oluyor biz suçlanıyoruz, TÜSİAD’a bir şey oluyor biz amaç gösteriliyoruz. Yurt dışına yatırım yapıyoruz yok ülkeden kaçıyor diyorlar. Ne yazık ki o denli bir ülkede yaşıyoruz ki gerçekleri söyleyenler gerçek söylediğini ispatlamak zorunda kalıyorlar. Halbuki palavra söyleyenler, bilerek yanlış tezde bulunanlar argümanları ne yazık ki kamuoyunda tutabiliyor. Sen de bunu çabalıyorsun, bu kadar işin içinde, bu kadar yatırım, bu kadar sorumluluk, bu kadar sorun içinde bir de gerçek olmayan şeylerin gerçek olmadığını ispat etmek için uğraşıyorsunuz. Demin de söz ettiğim üzere biz mesela Ford Otosan’a bakarsak bizim yatırım genişlememiz var buraya. Türkiye’de durup buraya gitme diye bir şey yok. Yok efendim Ford bizden paylarını alacakmış, yok efendim Ford Koç’la iştirakinden şad değilmiş. Bunların hepsi hurafe. Ford’un en kıymetli iştiraki, en başarılı iştiraki bizle yaptığı iştirak. Dünyada baktığınız vakit.
“Hukuk çok önemli”
Bu çok hem vakit alıyor, hem güç alıyor. Direkt anlatmaktan ötürü. Demin de dediğim üzere bizim 10 milyar dolar yatırımımızın %95’ini kendi ülkemize yapmışız. Bizim ülkemizin sonlarının dışına çıktık. Ülkemizde yaptığımız güzel işleri diğer yerlere genişleterek yapmak yalnızca bir gurur kaynağı olmalıdır Türkiye için. Öteki şirketler için de birebir şey geçerli. O yüzden ben hem bunu başkanlığını yaptığım spor kulübünde hem de lider yardımcılığını yaptığım şirketimizde ne yazık ki ağır bir halde, artan dozda, artan yükte muhatap oluyoruz, yaşamak zorunda kalıyoruz. Üzülerek yaşamak zorunda kalıyoruz. Lakin bizim ülkemiz ne yazık ki, diğer ülkelerde nasıl bilmiyorum, toplumsal medyada köpürtülen mevzularla ilerleyen, pek çok bahiste bunlarla yönetilen, özellikle hukuk konusunda bir noktaya geldi.
Üzülerek söylüyorum. Yani burada, buraya yatırımcı olarak geliyoruz, anlatıyoruz neler yaptığımızı, artık yatırımcı olarak önümüzü görebiliyoruz diyoruz. Bizim ülkemiz çok daha büyük imkanlar var, ülke yatırımcısı, yabancı yatırımcı için. Beşere, ülkeye baktığın vakitte öngörülebilirlik çok çok değerli. Hukuk çok çok değerli.
Hukuk sistemi çalışmayan ülkelere yatırımcı çekmek kolay olmuyor. Hiç kolay olmuyor. Bizim ülkemiz o kadar hoş bir ülke ki devletimizin yaptığı teşvikler, bence teşvikte tahminen de herkesten daha düzgün durumdayız. Esasen potansiyel harika bir potansiyel. Vehbi Koç bize daima şey sıkıntısı: ‘Allah bize dünyanın en hoş ülkesini vermiş, gereğince değerini bilmiyoruz’ sıkıntısı. Bizim ülkemizde helvayı yapacak her türlü materyal var. Çok şanslıyız. Harikulade ülkemiz var. Kültürüyle, coğrafyasıyla lakin daha değerlisi ticari potansiyeliyle. Bir de devletimizin verdiği harikulâde teşvikler var. Lakin yatırımcı kendini inançta hissetmek istiyor. Yatırımcı önünü görebilmek istiyor. Yatırımcı yaptığı planları kısa aralıklar içinde revize etmek zorunda olmak istemiyor. Dünyada dayanılmaz bir para var. Gidecek liman arıyor. Biz müthişiz. Dünyadaki yeni güçlerin, yeni kuralları, yeni ortamı dizayn ettiği bir ortamda batının bilhassa Amerika’nın Çin ile olan külfetlerini biliyorsunuz. Bizim Batı ile Çin’in yaptığı ticaretin büyük kısmına talip olacak her türlü imkânımız, avantajımız, her şeyimiz var. Büyük fırsat sunuyor şu an içinde bulunduğumuz konjonktür. Tehlikeler de sunuyor başta bölgesel savaşlar olmak üzere lakin bununla bir arada bilhassa ticari manada da politik mevzularda da fevkalade fırsatların barındığı bir periyottan geçiyoruz. Onun için bizim daha büyük düşünmemiz lazım ülke olarak.
“Ölçek yakalamak çok çok önemli”
Şimdi demin de dediğim üzere nasıl bir Volkswagen ile bir tonluk minibüste işbirliği yaptık. Iveco da kamyon için bizimle işbirliği yapıyor. Zira ölçek yakalamak çok çok kıymetli. Daha bir ritim yapmak çok çok kıymetli. Mesela yeni regülasyon değişti. Kabinde olan kişi her yeri görmek zorunda. O kabinin redesign olması demek. Bir kabinin yine tasarımı edilmesi yüzlerce milyon dolar yatırım demek. Artık Iveco ile birlikte üreteceğiz. O yüzden ben çok olumlu buluyorum. Ford aslında kamyon işini uzun vakittir odağından çıkardı. Türkiye’de biz müsaade aldık. 20 yıllık bir mutabakat yaptık, işi büyütüyoruz. Avrupa’da kimi yerlerde yüzde 6’lar, 7’ler, 8’ler pazar hisselerimiz var. Türk arabası, Türk markası deniyor. Tahminen Türk markası değil Ford, FordTrucks lakin A’dan Z’ye Türk mühendislerinin geliştirdiği kâğıttan üretime kadar bir araç. Çok da âlâ gidiyor nazar değmesin. Iveco ile dediğim üzere maliyet avantajları bir arada dizayn yapmak için çok çok değerli. Ve biz geriden geldiğimiz için herkesten daha dinamik, daha inovatif, daha verimli olmamız gerekiyor. Ben o işten son derece mutluyum. İleriye dönük de Ford Otosan finansallarını çok olumlu etkileyecek bir iş kelam konusu.
