Doğrudan 7 milyon çalışanı, dolaylı olarak toplumun tamamını ilgilendiren yeni taban fiyatın belirlenmesine yönelik süreçte sona gelindi.
İşçi, patron ve hükümet temsilcilerinden oluşan Minimum Fiyat Tespit Kurulu, 2025’te geçerli olacak minimum fiyatı belirleme çalışmaları kapsamında dördüncü defa buluştu.
İlk toplantısını 10 Aralık’ta, ikinci toplantısını 16 Aralık’ta, üçüncü toplantısını 19 Aralık’ta yapan komite, dördüncü toplantısı için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın başkanlığında, bir ortaya geldi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, asgari fiyata ve toplantıya ait yaptığı açıklamada, toplumsal bir refahı hedeflediklerini belirtti.
Işıkhan, 2025 yılı için geçerli olacak minimum fiyatı 22 bin 104 lira olarak açıkladı.
Türk-iş toplantıya katılmama kararı aldı
Türk-İş Yönetim Kurulu, taban Fiyat çalışmaları konusundaki gelişmeleri kıymetlendirerek aşağıdaki açıkla yaptı.
Yapılan açıklamada, şu görüşler yer ismi:
“Türk-İş Liderler Şurasının 19 Aralık 2024 günü “asgari ücret” gündemiyle yapılan harikulâde toplantısında gelişmeler değerlendirilmiştir. Yapılan toplantıya, Kurulda misyon yapan emekçi temsilcileri de iştirak sağlamış ve minimum fiyatın 29.583 TL olması gerektiğini söz etmişlerdir.
Türk-İş Başkanlar Kurulu hazırlanan teklifi makul ve istikrarlı bulmuş, bunun altında yapılacak bir teklif durumunda “masada yer alınmaması” kararını almıştır.”
Türk-İş’in teklifine karşılık bugüne kadar ne Hükümetten ne de patrondan rastgele bir teklif gelmediğinin belirtildiği açıklamada, “Asgari Fiyat Tespit Kurulu 24 Aralık 2024 günü akşamı “karar için” toplantıya çağrılmıştır. Türk-İş Yönetim Kurulu, minimum fiyat teklifi konusunda bir bilgilendirme yapılmadan düzenlenen toplantıya katılmama kararı almıştır” tabirleri yer aldı.
Taban fiyatta kim ne talep etmişti?
Asgari fiyatta maratonunda birinci üç toplantıda sayı konusu gündeme gelmemişti. Üçüncü toplantının akabinde masada personel kısmını temsil eden Türk-İş sayı talebini açıklamıştı. Buna nazaran Türk-İş’in talebi mevcut fiyata nazaran yüzde 74 artışla 29 bin 583 TL olmuştu.
Türk-İş mevcutta net 17 bin 2 lira olarak uygulanan minimum fiyata, evvel yüzde 45 oranında enflasyon artırımı uygulanması, akabinde ortaya çıkacak sayıya yüzde 20 refah hissesi eklenmesi talebinde bulunmuştu.
Türk-İş Başkanı Ergün Atalay, bu talebin karşılanmaması durumunda masada yeni fiyata imza atmayacaklarını söylemişti.
Asgari fiyat masasında olmayan sendika konfederasyonlarından biri olan DİSK, taban fiyat maratonu öncesinde taleplerini açıklamıştı.
Konfederasyon, taban fiyatın en az yoksulluk hududunun yarısı civarında olması gerektiğini belirtmişti.
Türk-İş’in datalarına nazaran Kasım’da yoksulluk hududu 66 bin 976 TL oldu. Münasebetiyle DİSK’in talebi yaklaşık 33 bin 500 TL düzeyine işaret etti.
Patron bölümü süreçte sayıyla ilgili sinyal vermemişti
Masada patron kesitini temsil eden TİSK’ten minimum fiyat belirleme sürecinde sayıyla ilgili net bir sinyal gelmemişti.
TİSK Genel Sekreteri Akansel Koç birinci toplantının yapılmasının çabucak akabinde yaptığı açıklamada, minimum fiyatla ilgili, “Süreci, yalnızca patronları koruyan değil, birebir vakitte çalışma arkadaşlarımızın alım gücünü de dikkate alan bir bakış açısı ile yöneteceğiz. Süreci en süratli biçimde sonuçlandırarak ülke gündeminden çıkarmayı istiyoruz” demişti.
Akansel Koç, taban fiyat patron takviyesinin bu yıl da artarak devam etmesi, üretim, istihdam ve ihracat performansımızı korumak için kayda paha yarar sağlayacağını da belirtmişti.
Masada olmayan patron örgütlerinden en net talep MÜSİAD cephesinden gelmişti.
MÜSİAD Başkanı Mahmut Asmalı, Bloomberg HT’de katıldığı Varlık İdaresi programında “Bana nazaran taban fiyatta yüzde 25’in üzerinde artış gerçek değil” tabirlerini kullanmıştı.
İTO Başkanı Avdagiç de “Ücretlerde ‘hedeflenen enflasyon’ göz önünde bulundurularak yapılacak artış, fiyatlama davranışlarından, beklenti idaresine ve talep istikrarına kadar pek çok kalemde olumlu sonuçlar getirecektir” sözünü kullanmıştı.
İktisat idaresinden süreç öncesi hangi iletiler gelmişti?
Asgari fiyat sürecinde başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere iktisat idaresinden açıklamalar gelmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da programı bozmayacak halde gelirleri yükseltecekleri bildirisini vermişti.
Erdoğan önlerinde taban fiyat, memur ve emekli maaşları üzere sabit gelirlilerle ilgili kritik kararlar olduğuna işaret ederek, “Meyvelerini toplamaya başladığımız iktisat programını bozmayacak halde sabit gelirlilerin durumlarını mümkün olan en düzgün düzeye çıkarmayı dilek ediyoruz” açıklamasını yapmıştı.
AK Parti Kongre Merkezi’nde partisinin Genişletilmiş Vilayet Liderleri Toplantısı’nda konuşan Erdoğan, “Her ne kadar enflasyonu şimdi dilek ettiğimiz düzeye düşüremesek de bu doğrultuda istikrarlı bir halde yolumuza devam ediyoruz” demişti.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da minimum fiyatla ilgili olarak, “Bu husus kamuyu direkt etkilemiyor. Tersine minimum fiyat artıkça kamunun primleri artıyor. Küçük işletmelerin tekrar muhakkak yörelerin üretim gücünü müdafaa bakımından minimum fiyatın istikrarlı yapıda olması değerli. Verimliliği artırarak gerçek yerde kalıcı biçimde çalışanlarımızın refahını artırmaya devam edeceğiz” demişti.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise geçmişe yönelik yaptığı açıklamalarda taban fiyatın bu yıl enflasyonun üzerinde kalacağı bildirisini vermişti. Şimşek, “Bu yıl en düşük memur maaş artışı yüzde 78. Enflasyonun 1,7 katı. En düşük emekli aylığı yüzde 68 arttı, enflasyonun 1,5 katı. Minimum fiyat de (2024’te) muhtemelen enflasyonun üzerinde seyredecek” tabirlerini kullanmıştı.
Çalışanların yüzde 83’i taban fiyatın yüzde 50 fazlası ya da altında bir fiyat alıyor
Türkiye’de taban fiyatla çalışan direkt yaklaşık 7 milyon kişi olsa da taban fiyata yakın fiyatlar münasebetiyle da toplumun geniş bir kısmını de ilgilendiriyor.
DİSK-AR’ın TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması’na dayandırdığı bilgilere nazaran, Türkiye’de her 100 çalışandan 83’ü minimum fiyatın yüzde 50 fazlası ve altında fiyat alıyor. 2024 sayıları dikkate alındığında kelam konusu fiyat düzeyi yaklaşık 25 bin 500 liraya işaret ediyor.
Araştırmaya nazaran, 2023 yılında yıllık ortalama taban fiyatın yaklaşık yarısı olan 4 bin 500 TL ve daha az bir fiyatla çalışanların sayısı ise 1 milyon 595 bin kişi oldu.
7,6 milyon emekçi minimum fiyata erişemediği ülkede, ücretlilerin taban fiyata komşuluğu açısından bakıldığında 8,5 milyon emekçi ise taban fiyatın altında ve civarında fiyat aldığı görülüyor.
Asgari fiyat civarında fiyat alanlar da dahil edildiğinde yani taban fiyatın yüzde 10 fazlası ve altı bir fiyat alanlar dahil edildiğinde 8,5 milyon personelin, taban fiyat civarı ve altında bir fiyatla hayatını sürdürmeye çalıştığı görüldü.
Ücretli çalışanların yüzde 83’ü yani 14,4 milyonu minimum fiyatın yüzde 50 fazlası ve altında fiyat alıyor.
Yabancı kurumların varsayımları ne olmuştu?
Süreçte yabancı kurumlar da enflasyon görünümü hasebiyle minimum fiyat ile ilgili beklentilerini paylaşmıştı.
Son tahlillerden biri Morgan Stanley’den gelmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in önceki açıklamaları ve dezenflasyon sürecine yönelik iletileri dikkate alındığında taban fiyatta artış beklentilerinin hâlâ yüzde 35’in altında olduğunu söyleyen Morgan Stanley ekonomistleri bununla birlikte daha büyük bir artış mümkünlüğünün da göz gerisi edilemeyeceğini belirtmişti.
Deutsche Bank da minimum fiyat için yüzde 30 iddiası yapmıştı. Banka taban fiyatın yüzde 30 düzeyinde artırılacağı ve rastgele bir orta ayarlama yapılmayacağı varsayımıyla, 2025 yıl sonunda enflasyonun yüzde 25,4’e gerileyeceğini iddia ettiklerini söz etmişti.
