Avrupa’nın dört bir yanındaki sucul canlıların izlenmesi ve biyolojik çeşitliliğin korunması için iki yıl evvel başlatılan “Avrupa Denizlerindeki Sucul Canlıların İzlenmesi İçin Stratejik Altyapıların Geliştirilmesi (STRAITS)” projesi kapsamında Kuzey Kanalı, Danimarka Boğazları, Cebelitarık Boğazı ve Türk Boğazlar Sistemi’nde kabahati canlıların akustik telemetri sistemiyle izlenmesi hedefleniyor.
Bu kapsamda, Kuzey Ege Denizi’nden başlayarak, Çanakkale Boğazı, Saros Körfezi, Marmara Denizi’nin iki kıyısı, İstanbul Boğazı, Karadeniz’de ise Kefken İğneada ortasındaki toplam 25 istasyona 2 yıl evvel akustik alıcılar yerleştirildi.
Projenin Türkiye ayağındaki temsilcisi Ege Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi’nden Doç. Dr. Aytaç Özgül ve takımı, başta lüfer olmak üzere kıyılardaki değerli balık cinslerini akustik vericilerle markalayarak izlemeye aldı.
İstanbul’da Yeniköy Su Eserleri Kooperatifi’nden alınan 10 lüfer, özel olarak hazırlanan tankın içerisinde anestezi altında karın boşluklarına yerleştirilen akustik vericilerle tekrar denizle buluşturuldu.
Balıkların adeta ameliyat altına alındığı anları ve projenin ayrıntılarını Doç. Dr. Özgül, AA muhabirine anlattı.
– Balıkçılar, yakaladıkları akustik vericili balıkları canlı olarak denize bırakmalı
Lüferin Türkiye için değerli bir balık çeşidi olduğunu kaydeden Özgül, “Lüfer, Osmanlı periyodundan beri bilhassa Boğazın simgesi durumunda. Balıkçılarımızdan temin ettiğimiz balıkları akustik vericilerle markalayıp tekrar denize bırakıyoruz, şayet balıklarımız yakalanmayıp yollarına devam ederse kullandıkları rotayı belirlemek istiyoruz.” dedi.
Lüferin sonbaharda suların soğumasıyla birlikte Karadeniz’den Ege Denizi’ne göç yaptığını, ilkbaharda ise suların ısınmasıyla birlikte üremek için Karadeniz’e döndüğünü anlatan Özgül, bu göç sırasında bilhassa İstanbul ve Çanakkale boğazlarında lüferin ağır olarak avlandığını belirtti.
Projeyle lüferin göç yolunu anlamayı, hangi rotayı takip ettiğini, hangi bölgede ne kadar müddetle kaldığını tespit etmeyi hedeflediklerini aktaran Özgül, bunun lüferin sürdürülebilir avcılığını yönetmede ilgili kurumlara yardımcı olabileceğini lisana getirdi.
Daha çok balık markalanarak, daha fazla data elde edilebileceğini kaydeden Özgül, balıkçılardan, yakaladıkları akustik verici bulunan balıkları da canlı olarak denize bırakmalarını istedi.
– Balık taşıdığı markayla yüzerek göçüne devam edebiliyor
Lüferin, markalanma sürecine ait Özgül, “Balıkları canlı olarak tutabilmek için özel bir tankımız var. Balıklar anestezi altındayken, solungaçlarından su geçen özel küvet yardımıyla karın boşluklarına akustik markaları yerleştiriyoruz. Sonra tekrar cerrahi bir süreçle dikerek kapatıyoruz. Anestezinin tesiri geçtikten sonra balığı tekrar denize bırakıyoruz. Bu metot uzun yıllardır kullanılıyor. Balığa çok fazla ziyan vermediğimiz için balık taşıdığı o markayla yüzmeye ve göçüne devam edebiliyor. Daha evvel yaptığımız çalışmalarda bir yıl sonra bile o balıkları tekrar tespit edip, hayatlarının devam ettiği sonuçlarına ulaşabildik.” diye konuştu.
Kıyılara yerleştirilen 25 akustik alıcının her birinin yaklaşık 500 metre kapsama alanı olduğunu belirten Özgül, balıkların bu 500 metrelik yerden geçtiklerinde gönderdikleri sinyalin alıcı tarafından tespit edildiğini anlattı.
Doç. Dr. Aytaç Özgül, bu formda yapılan takiple balığın her istasyonda ne kadar kaldığının tespit edildiğini tabir ederek, “Balıklarımızı, şayet yakalanmazlarsa bu devirde göç aşağıya gerçek olduğu için Marmara Ereğlisi, Selimpaşa, Çanakkale Boğazı ve Saros Körfezi’nde tespit etmeyi planlıyoruz. Ya da Asya kıtasını takip ederlerse, Yalova, Erdek, tekrar Çanakkale Boğazı, Babakale, Altınoluk kıyılarında bu balıkları tespit etmeyi bekliyoruz.” biçiminde konuştu.
– Amaç, 3 yılda 200 lüferi markalamak
Sınırlı bütçesi olan projeye takviye beklediklerini söyleyen Özgül, maksatlarının 3 yılda 200 lüferi markalamak olduğunu, bölgedeki üniversiteler, öteki kamu kurumları, ilgili bakanlıklar ve sivil toplum kuruluşlarının da balık markalayarak bu projeye dayanak olabileceklerini kaydetti.
Özgül, akustik alıcılardan alınan dataların herkese açık bir sisteme yüklendiğini belirterek, bu alanda çalışmak isteyenlere üniversite olarak gerek eğitim gerekse projenin yönetilmesi konusunda takviye verebileceklerini lisana getirdi.
Projenin birinci yılının akustik alıcıların yerleştirilmesi ve ön çalışmalarla geçtiğini belirten Özgül, kelamlarına şöyle devam etti:
“Geçen ilkbaharda Altınoluk’ta, 10 balık markalamıştık. Bunlardan 3’ü göç yolunu tamamlayarak Bulgaristan sularına ulaştı. 3 çok büyük bir sayı değil lakin 10 balıktan 3’ünün bu göçü tamamlayabilmesi de bizim için değerli bir sonuçtur. Bu yıl kış periyodunda 50 balık markalamayı planlıyoruz. 50’sinde ilkbahar periyodunda Ege Denizi’nde yapacağız. Sonrasında Kuzey Ege’den Saros Körfezi’ne, Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Batı Karadeniz’e yerleştirdiğimiz akustik alıcılara dalış yaparak, markaladığımız balıklara ilişkin dataları alacağız. Önümüzdeki yıl akustik alıcılardan daha fazla bilgi almayı bekliyoruz. 6 ayda bir akustik alıcılara dalış yaparak, hem pillerini değiştiriyoruz hem de datalarını alıp sisteme giriyoruz.”
– Yabancı araştırıcılar tarafından markalanmış yılan balığı ve orkinos da tespit edildi
Aytaç Özgül, yalnızca markaladıkları balıkları değil Avrupa’daki araştırıcıların markaladığı ve kıyılarda dolaşan başka çeşitleri de belirlediklerini tabir ederek, geçen yıl Almanya’da markalanmış yılan balığı ve tekrar daha farklı araştırmacılar tarafından markalanan orkinosları da akustik alıcı sisteminde tespit ettiklerini anlattı.
Çalışmanın, bu cinslerin de buralardaki sulara geldiğini doğruladığını aktaran Özgül, hudutları bilmeyen balıkların denizde dolaştıkları müddette akustik alıcı sisteminde data üretmeye devam ettiğini, biyoçeşitliliğin korunmasında, kıyılardaki stokun sürdürülebilir olarak yönetilmesinde bu metodun başarılı olacağına inandıklarını kelamlarına ekledi.
