TCMB Blog sayfasında, Abdullah Kazdal imzası ve “Dezenflasyon sürecinde çıktı açığı göstergeleri” başlığı ile yayınlanan yazıda, dezenflasyon sürecinde bir gösterge olarak kullanılmak üzere, çıktı açığı ve çıktı fazlası göstergeleri ele alındı.
Çıktı fazlası fiziki üretimin potansiyel üretimin üzerine çıktığı ve çıktı açığı ise üretimin potansiyel üretim düzeyinin altında kaldığı durumları tabir ediyor. Bu açıdan bakıldığında çıktı fazlası talepte güçlü bir seyiri hasebiyle enflasyon baskısını tabir ederken, çıktı açığı talebin gerilediği ve dezenflasyon sürecinin tesirli olduğu bir durumu söz ediyor.
“Çıktı açığı gözlenebilir bir değişken değil”
Çıktı açığı, enflasyonist baskılar ve buna dair şekillendirilen para siyaseti açısından değerli bir gösterge olmakla birlikte, gözlenebilir bir değişken değil. Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) kapsamında fiili üretim ve büyüme bilgileri gözlense de potansiyel üretim düzeyinin ve münasebetiyle potansiyel büyümenin ne olduğunu direkt ölçmek mümkün değil. Bu nedenle, çıktı açığının çeşitli formüller kullanılarak iddia edilmesi gerekiyor.
TCMB, bu çıktı açığı yahut çıktı fazlasını takip etmek için üç ana başlık altında toplanan göstergerlerden faydalanıyor. Bunlardan birincisi istatistiksel filtreleme usulü, ikincisi öncü göstergeler içinden kullanılan bir bilgi serisi ve son yaklaşım ise yarı yapısal genel istikrar modelleri üzerinden çıktı açığı serileri türetmeye dayanıyor.
Tüm bu yaklaşımlar çerçevesinde, 29 Kasım’da açıklanan 3. çeyrek GSYİH datalarını de içerecek halde iddia edilen serilerin son periyot gelişmeleri, göstergelerin genel olarak daha ölçülü bir talep görünümüne işaret ettiğini ortaya koyuyor. İstatistiki filtrelemeye dayalı tüm göstergeler negatif bölgede ağırlaşırken, anket bazlı göstergenin olumlu bölgede aşağı istikametli bir seyir halinde olduğu görülüyor. İki göstergesinin negatif bölgeye geçtiği anlaşılan yarı yapısal modeller bazlı kümede da aşağı istikametli gidişat sürüyor.
TCMB Blog sayfasındaki yazısında, Kazdal değerlendirmelerini şöyle sürdürdü;
“Bilindiği üzere, siyaset faizi 2023 Haziran-2024 Mart ortasında kademeli olarak yükseltilirken, sıkı duruş makroihtiyati önlemlerle desteklenip mali transfer güçlendirildi. Model ortalamalarını TCMB’nin son sıkılaştırma döngüsüne girdiği ilgili periyot prestijiyle incelediğimizde, çıktı açığının 2023 yılı ikinci çeyreğinde ulaştığı yüksek müspet düzeylerden giderek gerilediğini görüyoruz. Bu gerilemenin, mali sıkılaşmanın gecikmeli tesirleriyle son devirde belirginleştiği de görülmekte. Öbür yandan, farklı tekniklerden elde ettiğimiz kelam konusu göstergelerin azami ve taban kıymetlerinden oluşan iddia bandının, aşağı taraflı daha geniş olduğu gözleniyor. 2023’ün son çeyreğinde takip ettiğimiz 8 göstergeden yalnızca biri negatif düzeydeyken 2024 3. çeyrek prestijiyle 6 gösterge negatif düzeye gelmiş durumda.
Sonuç olarak, yakın periyoda ait göstergeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde, talebin yavaşlamaya devam ederek enflasyondaki düşüşü destekleyici düzeylere geldiğini ima ediyor. Sıkı para siyaseti sonucunda sürecek olan iç talepteki dengelenme ve önümüzdeki periyotta negatif seviyelerde gerçekleşeceği öngörülen çıktı açığı, dezenflasyon sürecinin değerli bir bileşeni olacak.”
