Avrupa Birliği (AB) 2022 yılının şubat ayında Ukrayna’da savaşın başlamasıyla Rusya’ya karşı daha evvel eşi gibisi görülmemiş çeşitli yaptırımlar hayata geçirirken, bu durum karşılıklı ticarette keskin düşüşlere yol açtı ve her iki taraf için de dinamikleri değiştirdi.
Rusya, 2021’de AB’nin dünya ile yaptığı toplam mal ticaretinin yüzde 5,8’ini temsil ederek AB’nin beşinci büyük ticaret ortağı pozisyonunda yer alıyordu.
Savaş öncesi devirde Rusya’nın en büyük ticaret ortağı olan AB, Rusya’nın toplam memleketler arası ticaretinde yüzde 37’lik hisseye sahipti. Bu periyotta, Rusya’nın ithalatının yüzde 36,5’i AB’den, ihracatının ise yüzde 37,9’u AB’ye yapıldı.
AB ile Rusya ortasındaki toplam mal ticareti 2021’de 257,5 milyar euro düzeyinde bulunurken, savaşın başlamasıyla Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlar karşılıklı ticarette sert düşüş getirdi.
21,4 milyar euroluk ithalat yapılıyordu
AB kurumlarının bilgilerine nazaran, AB savaşın başladığı Şubat 2022’de Rusya’dan 21,4 milyar euroluk ithalat yaparken, 7,6 milyar euroluk ihracat gerçekleştirdi. Lakin AB, 2022 boyunca Rusya’ya başta doğalgaz olmak üzere fiyatı artan güç eserleri nedeniyle çok yüksek bedel ödedi.
AB’nin Rusya’dan ithalatı Mart 2023’te ise 22,2 milyar euroyla tepeyi görmesinin akabinde, Eylül 2023’te AB’nin Rusya’dan ithalatı 3,1 milyar euroya kadar geriledi. Böylelikle, AB’nin Rusya’dan ithalatı savaşın başından bu yana yüzde 86 azaldı.
Rusya’nın AB’den ithalatı ise savaşın akabinde geçen müddette 2,7 milyar euroya kadar geriledi.
Toplam ticaret geriledi
Böylece, Şubat 2022’de 29 milyar euro olan aylık toplam ticaret hacmi, Şubat 2023’te 9,2 milyar euro ve Şubat 2024’te 6,2 milyar euroya düştü. En şimdiki bilgilerin yayımlandığı bu yılın eylül ayında ise ikili ticaret hacmi 5,9 milyar euro olarak hesaplandı. Bu düşüşle AB ve Rusya ortasındaki ikili ticaret hacmi savaş öncesine kıyasla 5’te bir düzeyine geriledi.
AB’nin Rusya’ya ihracatı bu yılın üçüncü çeyreğinde ise 2022’nin birebir periyoduna nazaran yüzde 58 ve Rusya’dan ithalatı da yüzde 86 azaldı.
AB’nin bilhassa 2021 ve 2022’de güç eserleri için ödediği yüksek fiyatlar kıymetli bir ticaret açığına neden olmuştu. AB’nin Rusya ile ticaret açığı, 2022’nin ikinci çeyreğinde 46 milyar euroyu bularak tepe yapmıştı. Lakin ithalat kısıtlamaları ve düşen güç fiyatları sonucunda bu yılın üçüncü çeyreğinde AB’nin Rusya ile ticaret açığı 600 milyon euroya kadar geriledi.
Buna karşın, AB tarafı kendi iktisadı için mecburî olan başta doğalgaz ve LNG olmak üzere gübre ve nikel üzere çeşitli eserlerde Rusya ile olan ticarete orta vermedi.
Yaptırımlar tesirli oldu
Şimdiye kadar 14 yaptırım paketi uygulamaya koyan AB, tedbirlerle, Rusya’nın ekonomik temelini zayıflatmayı, kritik teknolojilerden ve pazarlardan yoksun bırakmayı ve savaşma yeteneğini değerli ölçüde kısıtlamayı hedefledi.
Finans bölümündeki yaptırımlar ortasında, 10 Rus bankasına ödeme sistemi SWIFT yasağı, Rusya’nın AB sermaye ve finans piyasalarına erişiminin kısıtlanması, Rusya Merkez Bankası ve Rusya Bölgesel Kalkınma Bankası ile yapılan süreçlerin engellenmesi, Rus vatandaşlarının AB bankalarına yüksek mevduat yatırmasının önlenmesi, Rusya’ya banknot gönderilmemesi ve Ruslara kripto varlık süreci sunulmaması üzere alanlar yer aldı.
Enerji bölümündeki yaptırımlar, Rus petrol ve petrol eserlerinin deniz yoluyla taşınmasıyla ilgili bir fiyat sınırlaması, Rusya’dan ham petrol, petrol eserleri ve kömür ithalatı yapılmaması, LPG alınmaması, Rus sıvılaştırılmış doğalgazının (LNG) AB tesislerinden yine ihraç edilmemesi, güç kesimine yönelik Rusya’ya mal ve teknoloji ihracat yasağı, güç ve madencilik dallarına yeni yatırımların yasaklanmasını içerdi.
Ulaştırma bölümündeki yaptırımlar ise AB hava alanının tüm Rus uçaklarına ve AB limanlarının Rus gemilerine kapatılması, Rusya’ya havacılık, denizcilik ve uzay bölümlerinde mal ve teknoloji ihracat yasağı, AB’ye mal taşıyan Rus kara yolu nakliyatının durdurulması, Rus gemilerine çeşitli hizmet sunumunun önlenmesinden oluşuyor.
Savunma ve teknoloji bölümlerinde ise Rusya’ya sivil ve askeri çift kullanımlı mal ve teknoloji ihracı, İHA üretiminde kullanılabilecek eserler, silah ve mühimmat, bilişim, elektronik ve optik bileşenler, kimyasallar ve dizüstü bilgisayarları da içeren eserlerin gönderilmesi yasak kapsamına alındı.
Ticaret kesiminde, Rusya’ya, lüks malların ihracatının yasaklanması, potasyum, klorür ithalatına kota konulması, çelik, demir ve dökme demir, çimento, bitüm ve asfalt, bakır ve alüminyum tel, boru, ahşap, kağıt, sentetik kauçuk ve plastikler ile mücevherler dahil elmaslar ve altın ihracı yasaklandı.
Ekonomik yaptırımlar, Rusya’ya yahut Rus vatandaşlarına muhasebe, kontrol, defter tutma ve vergi danışmanlığı, mimarlık, mühendislik ve hukuksal danışmanlık sunumunu da engelledi.
Savaştan evvel AB, Rusya’nın en büyük ticari ortağıydı
AB ile Rusya ortasındaki toplam mal ticareti 2021’de 257,5 milyar euro düzeyini görmüştü. Bu periyotta AB Rusya’dan 158,5 milyar euro ithalat gerçekleştirmişti. AB’nin ithalatında yakıt ve madenler yüzde 62 hisse alarak 98,9 milyar euroyu buluyordu.
Buna ek olarak AB tarafı, 3,2 milyar euroluk odun, 7,4 milyar euroluk demir çelik, 1,8 milyar euroluk gübre ithal ediyordu.
AB’nin Rusya’ya ihracatı ise 99 milyar euro düzeyindeydi. Rusya’ya satılan eserlerin beşte biri makine ve ekipmanken, bu eserlerde 19,5 milyar euroluk ihracat oluyordu. Bu eserleri, yaklaşık 9 milyar euro ile motorlu taşıtlar, 8,1 milyar euro ile ilaçlar, 7,6 milyar euro ile elektrikli ekipmanlar ve 4,4, milyar euro ile plastik eserler izliyordu.
Söz konusu periyotta hizmet ticareti de yıllık 30 milyar euroluk düzeylere kadar ulaşmıştı. AB tarafı yılda 20,5 milyar euroluk Rusya ise 8,9 milyar euroluk hizmet ihraç ediyordu.
