Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsünce Akdeniz‘in endemik posidonia oceanica deniz çayırlarının karbon tutma kapasitesini belirlemek maksadıyla proje yürütülüyor.
Uzun ve şeritli yapraklara sahip bitki, 40 metre derinliğe kadar kumlu deniz tabanında geniş çayırlar oluşturuyor. Bu çayırlar, atmosferdeki karbondioksidi emip büyük ölçüde karbon depolayabiliyor.
Biyoçeşitlilik de sağlayan çayırlar, balık, kabuklular ve birçok organizma için üreme ve beslenme alanı oluyor.
DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsünün deniz jeolojisi ve jeofiziği, canlı deniz kaynakları, deniz kimyası, deniz biyolojisi, fizikî oşinografi ve kıyı mühendisliği programlarından 17 bilim insanı, bu çeşidin karbon emme oranını belirlemek için proje yürütüyor.
Bilim insanları, İzmir’in Karaburun ilçesi açıklarında çalışma yapıyor. TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri kapsamında desteklenen çalışma ile posidonia oceanica deniz çayırlarının iklim değişikliğiyle uğraşta katkısının ortaya konulması hedefleniyor.
“İklim değişikliği, bitki üzerindeki çalışmaları artırdı”
Enstitünün Deniz Jeolojisi ve Jeofiziği Programı Araştırma Vazifelisi ve proje yürütücüsü Dr. Tarık İlhan, AA muhabirine, bu cinsin Karaburun açıklarında sağlıklı ve geniş dağılım gösterdiğini söyledi.
Dünyada emsal çalışmaların son birkaç yıldır sürat kazandığını belirten İlhan, “Özellikle yurt dışında yapılan akademik yayınlarda çoklukla 2-3 kısmın birlikte çalıştığını gördük lakin biz 6 kısımda çalışma yürütmeye karar verdik. Deniz jeolojisi ve jeofiziği, canlı deniz kaynakları, deniz biyolojisi, deniz kimyası, fizikî oşinografi ve kıyı mühendisliği olarak 6 kolda hem haritalama hem ölçüm, tahlil ve kıymetlendirme gerçekleştiriyoruz.” dedi.
Projede dalgıçların bitkinin kökü ile tortu katmanı, bitkiler ve sudan örnek alındığını, suyun akıntı, sıcaklık ve iletkenlik bedellerinin ölçüldüğünü anlatan İlhan, şöyle konuştu:
“Posidonia oceanica, ne kadar karbon ihtiva ediyor, ne kadar bir karbon pahası var, bunları ölçmeye çalışıyoruz. Öncelikle Türkiye, daha sonra Akdeniz bölgesi için, bu bitki ‘bu kadar karbon ihtiva edebilir, iklim değişikliğiyle uğraşta bu kadar tesiri vardır’ diye genel bir sonuca varmaya çalışıyoruz. Posidonia oceanica, iklim değişikliğiyle ilgili en büyük savaşlardan birini veren bir tıp. Her ne kadar insan baskısı olsa da tekrar de direniyor, denizi hala birçok negatif tesirden engellemeye çalışıyor. Bizim için en değerli şey bunları korumak. Bitki, oksijeni bünyesine alıp karbona dönüştürüyor ve karbonu depoluyor. Bitkinin üzerindeki baskılar ne kadar azaltılırsa denize ve dünyamıza o kadar yarar sağlar.”
Projede araştırmacı olarak vazife alan Ege Üniversitesi doktora öğrencisi Onur Karayalı ise posidonia oceanica tipinin karbon içermesi münasebetiyle öteki deniz çayırı tipleri ortasında farklı değer taşıdığını belirterek, “Tutmuş olduğu karbon ölçüsüyle posidonia oceanicanın Amazon Ormanları’ndan tahminen 10-20 kat yararı var. Biz, bu bitkiye denizin akciğerleri diyoruz.” sözlerini kullandı.
Deniz çayırları haritası çıkarılacak
Projede yer alan Öğretim Vazifelisi Dr. Barış Akçalı ise çalışma kapsamında deniz çayırlarının haritasının da çıkarılacağını belirtti.
Akçalı, Fransa, İtalya, İspanya’nın kendi kıyılarının haritalarını çıkardığını tabir ederek, “Biz haritalarını çıkarmaya başladık lakin şimdi kıyılarımızın tamamını haritalandırmış değiliz. Bu bölgenin küçük de olsa haritasını çıkarıyoruz. Burada elde edeceğimiz deneyim ve muvaffakiyete nazaran bu alanları genişletme planlarımız var.” dedi.
Proje, 2026 yılının nisan ayında tamamlanacak, elde edilen sonuçlar TÜBİTAK’a sunulacak.
