Türkiye’nin yaşadığı en büyük sarsıntılardan olan 6 Şubat 2023 zelzelelerinin yıldönümü yaklaşırken, yaşanan yıkımda 50 bine yakın vatandaş hayatını kaybetmişti. Yıkılan apartmanlar nedeniyle yapılan yargılamalar devam ederken, itiraf ve tespitlere karşın gerçekleşen tahliyeler sık sık gündeme gelmeye devam ediyor.
Adana’nın Çukurova ilçesi Güzelyalı Mahallesi’nde bulunan Belük Apartmanı’nın yıkılan ve 11 kişinin vefatına neden olan A bloğu nedeniyle yapılan yargılama, yakınlarını kaybedenlerin reaksiyonlarına neden oldu.
UYGUNSUZ SÜRECİ İTİRAF ETTİ
Belük Apartmanı, A ve B blok olmak üzere bodrum, taban ve 14 kat formunda ve 28 daireden oluşacak biçimde 1999 sarsıntısı öncesinde inşa edildi. Apartmanın yapı kullanım müsaadesi ise 8 Aralık 1999 tarihinde verildi. Apartman, 27 Haziran 1998 Ceyhan zelzelesi sonrası denetleme heyeti tarafından incelendikten sonra, B blok için için güçlendirme kararı verildi. Kararın verildiği B blok, 6 Şubat 2023 sarsıntılarında ayakta kalırken, A blok yıkıldı ve 11 vatandaş hayatını kaybetti.
Yıkımın akabinde açılan soruşturmada 16 Şubat 2023 tarihinde tabir veren apartmanın teknik uygulama sorumlusu (TUS) Abdullah Yeldan, inşaat evresinde ortaya çıkan çok sayıda uygunsuz süreci itiraf etti. Yeldan, tabirinin bir kısmında 1992 yılında Fahri Peker’in kurmuş olduğu Yeni Akkent Yapı Kooperatifi’nin TUS’u olduğunu ve bitene kadarda TUS olarak kaldığını belirtti. Yeldan ayrıyeten sözünde kooperatif sorumlusu ve yöneticilerinin işine karışmadıklarını ve gerekli gereç kullanımına kendisinin karar verdiğini belirtti.
NEHİR ÇAKILI KULLANILMIŞ
Yeldan, yargılama kademesinde tutuklu olarak geldiği mahkemede birinci duruşmada ise tabirinde ırmak çakılı kullandıklarını ve bu nedenle kolonlarda boşluklar olduğunu belirtti. Betonu sıkıştıracak ekipmanın olmaması nedeni ile de kavak ağaçları ile bu sürece yaptıklarını şu sözlerle lisana getirdi:
“O tarihlerde beton dökümü çok sıkıntı bir olaydı, Bunu yaşayanlar daha uygun bilir. Ben ırmak çakılı kullandım. Bu çakılın içinde büyük taşlar olabiliyordu. Her ne kadar temizlemeye çalışsak da iri taşların kaldığı ve bu taşlardan arındırılmadığı görülüyordu. Beton sıkıştırmada vibratör denen aletimiz yoktu, biz de kavak ağaçları ile sıkıştırıyorduk. Münasebetiyle bu da biz vakitle gördük ki bu usul de bazen demirin sıklığından ötürü büyük taşlar kolon kiriş birleşim yerlerinde boşluk bırakabiliyordu. Bunların da ziyanlı olduğunu biliyoruz lakin yapacak bir şeyimiz olmadığı için bir deva bulamadık. Demirler döşendikten sonra biz denetim ediyorduk. Uygulamada eksik olanı tespit edersek tamamlatıyorduk.”
TAHLİYE EDİLDİ
İfadesinde yapını inşası sırasında eksiklikler olduğunu itiraf eden Yeldan, üçüncü duruşmada tahliye edildi. Mahkeme ayrıyeten yapının incelenmesi için ODTÜ’ye yazılan yazıya Aralık 2023’te verilen yanıtta, İnşaat ve Jeoloji Mühendisliği kısımlarında uzman şurasına kayıtlı ve mevzu ile ilgili vazife alabilecek öğretim üyesi bulunmadığından, Mimarlık kısmında ise zelzeleye dirençli yapısal tasarım konusunda uzman mimar öğretim üyesi bulunmadığından eksper görevlendirmesi yapılamadığı iletildi. Bunun üzerine birçok yargılamada olduğu üzere Karadeniz Teknik Üniversitesi’ne yazı yazılarak inceleme talep edildi.
BİLİRKİŞİ ATANMADI
16 Ocak 2024’te verilen cevapta, Jeoloji Mühendisliği ve Jeofizik Kısımları öğretim üyelerinin iş yoğunluğundan ötürü görevlendirme yapılamayacağı bildirildi. Bunun üzerine ise İstanbul Teknik Üniversitesi’ne yazı yazılarak inceleme talep edildi. 13 Haziran 2024 tarihinde İTÜ’nün karşılık yazısında talep edilen uzman incelemesine ilişkin tensip ve tetkikat zaptının tanzimi, hüviyet tespiti ve yemin yaptırılması üzere süreçler, ayrıyeten uzmanlara tahakkuk ettirilecek fiyat bakımından yalnızca dava evrak müzekkerelerinin okula İstanbul Adliyeleri kanalı ile gönderilmesi gerektiği iletildi. Mahkemenin usulen yaptığı yanılgı üst yazı ile düzeltilip tekrar İTÜ’ye gönderildiğinde; 09 Temmuz 2024 tarihinde İTÜ’nün cevap yazısında Maden Fakültesi ve Mimarlık Fakültesi’nde uzmanlık yapacak öğretim üyesi bulunmadığı karşılığı verildi. Zelzelenin üzerinden yaklaşık iki yıl geçmesine karşın 11 kişinin öldüğü yıkımın yargılaması için uzman atanamadı.
Bilirkişi atanamayan yargılamada, Seyhan Kaymakamlığı’nın idari soruşturmasına dair ön inceleme raporunda ise yapının 1975 sarsıntı yönetmeliğine nazaran bile büyük eksikler içerdiği tespit edildi. Belük Apartmanı’ndan alınan beton numunelerinin yapı ruhsatının tabi olduğu 1975 yılında çıkarılan Afet Bölgelerinde yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik Kararlarına nazaran, B225(C18) sınıfında olması gerektiği belirtildi. Yani betonun beton basınç dayanımının(N/mm2)18 olması gerekmekle bir arada, 06/02/2023 tarihli sarsıntı sonucunda yıkılan Belük Apartmanı’ndan alınan karot numunelerinin tabi tutulduğu test sonuçlarında: basınç dayanımının 5,7(N/mm2)olduğu, yani 18(N/mm2)’den küçük olduğu ortaya çıktı. Tıpkı yönetmelikte BÇ I, BÇ II, BÇ III olmak üzere 3 beton çeliği sınıfının tanımlandığı, bunlardan BÇ I etriye, başkalarının ise taşıyıcı demir olarak kullanılmakta olduğu Belük Apartmanı’nda BÇ(ST) III sınıfı çelik kullanmak mecburiliği olduğu vurgulandı. Belük apartmanından alınan çelik numunelerinin, BÇ(ST) III (S420) sınıfında olması ve çeliğin akma dayanımının 420 Newton olması gerektiği halde, 06/02/2023 sonrası alınan çelik numunelerinin tabi tutulduğu test sonuçlarında; çelik çekme deneylerinin yapıldığı ve inşaat çelikleri deneylerinin sonuç vermeyerek olumsuz sonuçlandığı ortaya çıkarıldı.
Seyhan Kaymakamlığı bu tespitler sonucunda Seyhan Belediyesi Eski İmar Müdürü Alim ERDOĞAN, Seyhan Belediyesi İnşaat Mühendisi Füsun GAMSIZ, Seyhan Belediyesi Eski İmar Müdür Yardımcısı Sitare KOÇOĞLU‘nun kusurlu olması nedeniyle haklarında soruşturma açılmasına müsaade verdi.
‘TEKRAR TUTUKLANMASI GEREKİYOR’
Depremlerin üzerinden iki yıla yakın vakit geçmesine karşın uzman incelemesi yapılmayan Belük Apartmanı davasında bugün rastgele bir tutuklu bulunmuyor. Davanın avukatlarından Bülent Bülent Akbay son duruma dair yaptığı değerlendirmede ise tabloyu ve şu biçimde taleplerini özetledi:
“1975 yılında, yürürlükteki kurallara uygun bir inşaat yaptırmak bakımından dikkat ve itinası göstermeyen binadaki materyal ve donatı yetersizliklerini denetlemeyen bu nedenle ikinci derece sarsıntı bölgesinde bulunan ve apartmanın çökmesine ve 11 kişinin göçük altında kalarak ölmesine asli kusurlu olarak neden olan sanık Abdullah Yeldan’nın tekrar tutuklanması gerekiyor. İlgili mevzuat çerçevesinde indirimsiz olarak ağır cezalar verilmesi kaçınılmaz görünüyor.
Malzeme kalitesinde binanın proje ve üretim evresinde yetersizlikler olması ve binaya ruhsat verilmesi ve 1975 yönetmeliğine bile ters davranmaları nedeniyle, sanıkların hareketinin şuurlu taksirle öldürme hatasını oluşturacağı gözetilmeksizin vazifesi berbata kullanma kabahatinden kıymetlendirme yapıldığında bile Seyhan Belediyesi Eski İmar Müdürü Alim ERDOĞAN‘ın ifadesinin alınmasına ve gerekliliğinde tutuklanması, Seyhan Belediyesi Eski İmar Müdür Yardımcısı Sitare KOÇOĞLU‘nun tabirinin alınmasına ve gerekliliğinde tutuklanması gerekliliği kanaatindeyim. Seyhan Belediyesi Eski İnşaat Mühendisi Füsun Gamsız’nın acilen tabirinin alınmasının ve gerekliliğinde tutuklanması gerekiyor. Davada sanığın Adana 10. Ağır Ceza Mahkemesi’nin birinci duruşmasında verdiği savunmasında tüm sorulara ‘biz’ diye bahsettiğinden S.S Yeni Akkent Konut Yapı Kooperatifinin yapı imal tarihindeki koperatif başkanı Fahri Peker başta olmak üzere tüm kooperatif üyelerinin acilen sözünün alınması ve gerekliliğinde tutuklanması gerekiyor. Yeniden 27 Haziran 1998 Ceyhan Zelzelesi sonrası Belük Sitesi A blok için uygun, B blok için güçlendirme kararı veren kurum, kuruluş ve şahıslar hakkında acilen tabir alınması ve gerekliliğinde tutuklanması gerekiyor. Üstelik sanığın itiraflarına karşın hala tutuksuz yargılamanın devam etmesi bir yargı garabetidir.”
