Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Afet İdaresi ve Zelzele Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Azad Sağlam Selçuk, Van’daki yapı stokuna ait, “Deprem sonrası bir yıl içinde birtakım orta hasarlı binalarda güçlendirme çalışmasının yapılıp yapılmadığıyla ilgili rastgele bir bilgi yok. Bu durumda ağır ve orta hasarlı olmak üzere yaklaşık 8 bin bina, meydana gelecek 6 ve üstü sarsıntıda büyük risk taşıyor.” dedi.
604 KİŞİ ÖMRÜNÜ YİTİRMİŞTİ
Kentte 23 Ekim 2011’de meydana gelen ve 604 kişinin hayatını yitirdiği 7,2 büyüklüğündeki sarsıntının üzerinden 13 yıl geçti.
Merkez üssü Tuşba ilçesine bağlı Tabanlı Mahallesi olan zelzelede 604 kişi hayatını yitirdi, çok sayıda bina yıkıldı.
Yapılan incelemelerde binlerce konut, iş yeri ile ahırın ağır ve orta hasarlı olduğu tespit edilen kentte, 17 bin 489 konut depremzedelere teslim edildi. Kırsal mahallelerde de 8 bin 532 ferdî konut tamamlanarak hak sahiplerinin hizmetine sunuldu.
TOKİ tarafından yaptırılan konutlar, kentte en inançlı toplu ömür alanları haline geldi. Şu ana kadar Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında 1800 binanın dönüşümünün yapıldığı vilayette, yapı stokunun belirlenmesine yönelik çalışma yapılması planlanıyor.
“YAPI STOKU ORTAYA ÇIKARILMALI”
Prof. Dr. Selçuk şu sözleri kullandı:
-“Bu 13 yılda neler yaptık?” diye herkesin kendini sorgulaması gerektiğini belirten Selçuk, “Toplum olarak daima şunu yapıyoruz; zelzele oluyor, 2-3 ay konuşuyoruz, akabinde her şey unutuluyor. Van’da yaşanan sarsıntının üzerinden yıllar geçmesine karşın kentin yapı stokuyla ilgili bir şey bilmiyoruz. Kentte yaklaşık 200 bin bina var. Bu binaların yapısı hakkında tam bir bilgimiz yok. Van için acil yapılması gerekenlerin başında yapı stokunun ortaya çıkarılması geliyor.
“YAPILARIN YÜZDE 80’İNDEN FAZLASI RUHSATSIZ”
Van’da 6 ve üzeri büyüklükteki bir zelzelenin birçok yerde yıkıma neden olabileceğine dikkati çeken Selçuk, yapı stokunun bir an evvel çıkarılıp buna uygun önlemlerin alınması gerektiğini vurguladı. Yapıların zelzeleye uygun hale getirilmesinin kıymetli olduğunu tabir eden Selçuk, şunları kaydetti:
-Kırsal bölgeler de dahil olmak üzere kentteki yapıların yüzde 80’inden fazlası ruhsatsız. Bunlara ilişkin bilgileri bilmiyorsunuz. Mesela kimileri orta hasarlı lakin kendi çaplarında güçlendirmeleri yapılmış. Ruhsatsız oldukları için yapı kontrol firmaları buralara girmiyor.
“6 BÜYÜKLÜĞÜNDEKİ ZELZELELER RİSK”
-Van’ın hem kuzeyi hem de güneyi sarsıntı potansiyeli yüksek faylarla çevrili. 6 büyüklüğündeki sarsıntılar burası için risk durumunda. Zelzeleleri afete dönüşüp dönüştürmemek bizim elimizde.
-Taşın altına elimizi koymamız lazım. Binaların sarsıntı yönetmeliğine uygun yapılıp yapılmadığını, ne kadar inançlı olduğunu sorgulamamız lazım. Japonya’da sarsıntı olunca beşerler binanın içine kaçıyor, biz binalardan kaçıyoruz zira binalarımıza güvenmiyoruz. Yapı stokumuzu muteber hale getirirsek sarsıntı hiçbir vakit bizi korkutmayacak.
Selçuk, afet sonrası devletin yaraları sarmak için çok büyük paralar harcadığını, vatandaşların imkanlarını seferber ettiğini lisana getirerek, tıpkı hassaslığın afetlerden evvel de gösterilmesi gerektiğini anlattı.
“8 BİN BİNA BÜYÜK RİSK TAŞIYOR”
Van’da hala ağır hasarlı binaların olduğuna işaret eden Selçuk, kelamlarını şöyle sürdürdü:
-Ağır hasarlıları yıkabilirdik, orta hasarlı binaların denetimini yapabilirdik. Zelzele sonrası bir yıl içinde birtakım orta hasarlı binalarda güçlendirme çalışmasının yapılıp yapılmadığıyla ilgili rastgele bir data yok. Bu durumda ağır ve orta hasarlı olmak üzere yaklaşık 8 bin bina, meydana gelecek 6 ve üstü zelzelede büyük risk taşıyor. Yaklaşık 8 bin binanın içinde ağır ve orta hasarlılar var. Bununla ilgili bir proje hazırlanması planlanıyor.
-Proje desteklenirse kentin yapı stoku ortaya çıkarılacak. 2011 öncesi ve sonrası yapılan binaların ayrımı yapılmalı. Akabinde mahalle mahalle binaların öz nitelik denilen bilgilerinin sisteme girilmesi gerekiyor.”
“BÖLGENİN SARSINTI RİSKİNİ ORTAYA ÇIKARACAĞIZ”
Selçuk, Maden Tetkik ve Arama, AFAD ve Belediyeler Birliği işbirliğinde hazırlanan ve TÜBİTAK’tan 8,5 milyon lira takviye almaya hak kazanan “Türkiye Canlı Faylarının Paleosismolojik Özelliklerinin Belirlenmesi: Yüksekova-Şemdinli Fay Zonu, Başkale, Erciş ve Tutak Fayı Projesi” kapsamında başlattıkları çalışmaların devam ettiğini söyledi.
Proje kapsamında Van’ın Başkale ilçesi ile Hakkari’deki Yüksekova ve Şemdinli fay sınırı üzerinde hafriyat çalışmalarını tamamladıklarını bildiren Selçuk, “Fayların tarihi bilgilerini, sarsıntı tekrarlama aralığını bulmayı amaçlıyoruz. Böylece bölgenin sarsıntı riskini ortaya çıkaracağız. Erciş ve Tutak fayları üzerindeki çalışmalarımız devam edecek. Öbür bölgelerde tamamladığımız çalışmaların sonuçları da yakında kamuoyuyla paylaşılacak.” tabirlerini kullandı.
