Mikroplastik tehlikesi hayatın her alanında karşımıza çıkıyor. Japonya’da yapılan bir araştırma, bulutlarda bile insan sıhhatine ziyanlı mikroplastiklerin bulunduğunu göstermişti.
Özellikle okyanuslarımızdan atmosfere kadar her yerde, hatta akciğer ve kalp üzere insan dokularının içinde bile çok küçük mikroplastik kesimleri bulundu.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Kısmı’ndan öğretim üyeleri Prof. Dr. Oğuz Can Turgay ve Dr. Muhittin Onur Akça, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) dayanağında, tarım topraklarındaki mikroplastiklerin içeriği ve birikimini tespit etmek hedefiyle çalışma yaptı.
‘Türkiye Topraklarının Farklı Arazi Kullanımı Şartlarında Mikroplastik Seviyelerinin Değerlendirilmesi’ projesi kapsamında Akdeniz, Ege ve Marmara bölgeleri olmak üzere, Adana, Antalya, Mersin, Manisa, Aydın, İzmir, Sakarya, Bursa ve Çanakkale’de bilhassa çilek üretilen alanlar tespit edilerek, alınan toprak örnekleri laboratuvar ortamında incelendi.
Yapılan çalışma sonucunda Akdeniz Bölgesi’nde 1 kilogram toprakta yaklaşık 300 plastik modül, Ege’de 180, Marmara’da ise 160 plastik kesim tespit edildi.
“Topraktaki yaşama da ziyan veriyor”
Prof. Dr. Oğuz Can Turgay, plastiklerin suda ve besin eserlerinde birikmesinin çok büyük bir telaş kaynağı olduğunu; lakin bunun toprak boyutuyla ilgili çok az farkındalık olduğunu söyledi.
Turgay, farklı arazi kullanımlarında ne kadar plastik kesim biriktiğini tespit için çalışmayı yaptıklarını, Türkiye çapında plastikle toprağın ağır temasının olduğu örtü altı yetiştiriciliği yapılan noktalarda bir dizi örnekleme yapıp, bunu proje haline getirdiklerini belirtti. Prof. Dr. Turgay, “Analiz sonuçlarını hem akademik, hem de ülkedeki toplumsal topluluğumuza açmak istedik. Zira bunlar çok küçük parçacıklar; lakin hem uzun müddet toprakta kalabiliyorlar, hem de kaldıkları müddet boyunca diğer tesirler sergilemek suretiyle topraktaki yaşama ziyan veriyorlar. Hasebiyle bu gidişata taraf verebilmek, nasıl bir tehlikeyle karşı karşıya olduğumuzu anlayabilmek için boyutlarını ortaya koymamız, bir durum tespiti yapmamız gerekiyordu. Hasebiyle biz projemizi Akdeniz, Ege ve Marmara neslinde örtü altı yetiştiriciliği ve bunun içerisinde de çilek tarımı yapılan siyah naylon poşet kullanılan tarım alanlarında plastik birikimi ne seviyede bunu ortaya koymak için geliştirdik” dedi.
En fazla Akdeniz’de tespit edildi
Prof. Dr. Turgay, çalışmanın milletlerarası bilimsel mecmuada yayımlandığını söyleyerek, “Bir noktada beklemediğimiz, öbür noktada başımızda yeni soru işaretleri uyandıran sonuçlar elde ettik. Örneğin çok uzun müddettir plastikle temas halinde olan toprakla daha fazla plastik parçacığın çıkmasını beklersiniz. Bunu gördük. Ancak başka yandan iklimsel şartların, o tarlayı yöneten çiftçi amcanın toprakta gerçekleştirdiği öbür uygulamalar (ne sıklıkla sürüyor, nasıl bir sulama prosedürü kullanılıyor) üzere pek çok bileşeni olduğunu fark ettik. Hasebiyle düşündüğümüz üzere ‘ne kadar çok plastik giriyorsa o kadar çok plastik vardır’ diyemeyeceğimizi de fark ettik. Plastik ölçüsü en fazla Akdeniz Bölgesi’nde tespit edildi. Sırasıyla Akdeniz’de 1 kilogram toprakta yaklaşık 300, Ege’de 180, Marmara’da 160 plastik partikül husus tespit edildi” tabirlerini kullandı.
Topraktan sofraya uzanan risk
Prof. Dr. Turgay, topraktaki mikroplastiklerin insan zağlığına olabilecek zararlarına ait, “Mikroplastikler toprakta kaldığı sürece küçülecek, böylelikle su da bunları taşımaya başlayacak. Böylelikle karşısına çıkan bitkilerin köklerinin içine girebilecek. Köklerden daha üst tırmanıp da yetiştirilen eserlerin adedine, meyvesine geçecek. Sonuç olarak bugün kaygı edilen bahislerden bir tanesi besin eserlerinde plastiklerin birikimi. Bu daha çok besinlerin kaplandığı sinemalar, materyaller; lakin ilerleyen yıllarda aslında topraktan sofraya kadar uzanabilecek risk budur. O topraktaki küçük plastik modüller o kadar küçülecek ki tarım eserleri üzerinden konutlarımıza kadar gelebilecek ve biz bu küçük parçacıkları bedenimize alırsak bu mikroplastik birikimi bu kez toprakta değil bedenimizde başlayacak. İkinci meşakkat; bu plastiklerin toprakta geçen vakit içinde kimyasal yapıları değişiyor, yapışkan hale gelebiliyor. Münasebetiyle etraftaki başka ilaç ve gübre kalıntılarının üstlerinde birikmeye başlıyor. Bu da o civarda yaşayan toprak canlılarına ziyan vermeye başlıyor” dedi.
“Çözüm yeni bir gereç geliştirmek”
Dr. Öğretim Üyesi Muhittin Onur Akça da plastik partiküller toprağa ulaştığında sürecin farklı işlediğine değinerek, şöyle devam etti:
“Toprağa gelen mikroplastik bitkinin dokularına geçerek, bitkinin meyvesine kadar ilerlerse orada artık sorun daha da büyüyor. Oradan da aslında besin zincirinin bir halkası olan insanın tabağına, meyvesine, sebzesine ulaşırsa o vakit insan bedeninde da artık mikroplastiğin birikimi kelam konusu olmaya başlayacak. Bundan 5 sene sonra, 10 sene sonra, 50 sene sonra baktığımızda tahminen de bizler bedenlerimizde çok fazla oranda mikroplastiği biriktiriyor olacağız, ziraî faaliyetlerden kaynaklı mikroplastiklerden ötürü. Birebir vakitte mikroplastikler toprakta canlılar üzerinde de tesirli oluyor.
Mikroplastikler üretilirken ekstra kimyasal hususlar kullanılıyor. Bu kimyasal hususlar topraktaki hayatlara, onların döngülerine ziyan verdiği için kısa vadede tesiri olmasa bile uzun vadede hayli büyük bir problem çıkartacaktır. Bu türlü durumlarda da toprak şayet bozulmaya başlarsa bu da büsbütün besin döngüsüyle birlikte ziraî faaliyetlerin de olumsuz istikamette etkilenmesine sebebiyet verecektir. Böylece ziraî randıman de düşecektir. Tohum şayet plastiğin üzerine düşerse orada artık kendini geliştirecek bir ortam bulamadığı için bitkinin randımanı düşüyor. Bu da üretici için çok olumsuz bir durum demek. Proje kapsamında tarımda plastik naylonların kullanılmasından çok diğer bir eser kullanımı ile ilgili çalışmamız da var.”
